________________
૧૨૨
પડશીતિ નામા ચતુર્થ કર્મગ્રંથ ચૌદ ગુણસ્થાનકોમાં લેશ્યા छसु सव्वा तेउतिगं, इगि छसु सुक्का अजोगि अल्लेसा । बंधस्स मिच्छ अविरइ, कसाय जोगत्ति चउ हेऊ ॥५०॥
શબ્દાર્થ મસા - લેક્ષારહિત - ' | ટૅગ – હેતુઓ કહ્યા છે.
ગાથાર્થ :- (પહેલા) છ ગુણસ્થાનકોમાં સર્વ લેશ્યા હોય છે. સાતમા એક ગુણસ્થાનકે તેજોઆદિ ત્રણ લેશ્યા હોય છે. અને અપૂર્વકરણાદિ છ ગુણસ્થાનકમાં માત્રશુક્લ લેશ્યા હોય છે. અયોગી ભગવાન અલેશી (લેશ્યારહિત) છે. મિથ્યાત્વ, અવિરતિ, કષાય, અને યોગ એમ બંધના મુખ્ય ચાર હેતુઓ છે. (૫૦)
વિવેચન - હવે ચૌદ ગુણસ્થાનકોમાં લેશ્યા કહે છે. મિથ્યાત્વથી પ્રમત્તગુણ. સુધી છ લેશ્યા હોય છે. તેમાં કૃષ્ણ-નીલ-અને કાપોત લેશ્યા અશુભ છે. છતાં તેને છ ગુણસ્થાનક કહ્યા તે પૂર્વ પ્રતિપનને આશ્રયી જાણવા. એટલે કે પહેલા ગુણસ્થાનક પામે પછી અશુભ લેશ્યા આવી શકે, જો પહેલા અશુભલેશ્યા હોય તો ચાર ગુણસ્થાનક સુધી ચઢી શકે. એટલે પ્રતિપદ્યમાનની અપેક્ષાએ પાંચમા આદિ ગુણઠાણા પામતી વખતે અશુભલેશ્યા હોય નહિ.
અહિ નીચેના ગુણસ્થાનકથી જેમ જેમ ઉપરના ગુણસ્થાનકે જાય તેમ તેમ અશુભ લેશ્યા મંદ થતી જાય છે. અને શુભ લેશ્યામાં વર્તતો હોય તો તીવ્ર થતી જાય છે. એમ જાણવું. તેથી મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનકે અશુભલેશ્યા તીવ્ર, તીવ્રતમ હોય અને શુભલેશ્યામંદ, મંદતમ હોય પ્રમત્ત ગુણઠાણે અશુભલેશ્યા મંદ મંદતમ હોય અને શુભલેશ્યા તીવ્ર, તીવ્રતમ હોય છે.
એક એક વેશ્યાના અધ્યવસ્થાનો અસંખ્યલોકાકાશપ્રદેશ પ્રમાણ છે. તેથી દરેક વેશ્યાના જઘન્ય, મધ્યમ, અને ઉત્કૃષ્ટ અધ્યવસ્થાનો હોય તેથી જ શુક્લ આદિ શુભ લેશ્યા મિથ્યાત્વ આદિ ૬ ગુણસ્થાનમાં પણ સંભવે, પરંતુ ત્યારે ઉત્કૃષ્ટ શુભ પરિણામ ન હોય અને સમ્યક્ત્વ આદિ ગુણસ્થાનકમાં આવે ત્યારે કૃષ્ણાદિ લેશ્યા હોય પરંતુ જઘન્ય મધ્યમ પરિણામ હોય તેમ જાણવું. જોકે નવું ઉપશમ સમ્યકત્વ પામતી વખતે મિથ્યાત્વે પણ શુભ લેશ્યા જ હોય.
