________________
૭. કષાયદ્વારા
બેઇનિદ્રા
પંચેન્દ્રિય
નંબર નું નામ | ટલા |
વિવેચન, ૧ | દેવગતિ
(૧) નપુંસકવેદ ન હોય. તસ્વાર્થ સૂત્ર અધ્યાય ૨ ન લેવાઃ
(૨-૩) પૂરેપૂરા હેય. (૪) સ્ત્રીવેદ તથા પુરુષવેદ ન હોય, મનુષ્યતિ
તન્નાર્થ સૂત્ર ૫૧. (૫-૬-૭-૮) એકેન્દ્રિયને માત્ર નપુંસકવેદ છે, | તિમતિ
પણ તે અવ્યકત હોવાથી સ્પષ્ટ ઉપલબ્ધ થતો નથી. વળી એકેન્દ્રિયને
વિષયાભિલાષા છે, તેના લક્ષણે ગ્રંથમાં માલૂમ પડે છે. કહ્યું છે નરમતિ
-रणन्नुपूरशंगारचारुलोलेक्षणामुखात् । निर्गत्सुगंधिमदिरांगडूषादेष पुष्यति॥ એકેન્દ્રિય
અર્થાત-રણકાર કરતાં ઝાંઝરના શૃંગારવાળી સ્ત્રીના મુખમાંથી નિકળતા સુગંધી મદિરા(ધર)ને કેળાથી આ (બકુલ વૃક્ષ) પુષિત થાય છે. વળી લૌકિક ગ્રંથમાં પણ ગુમાવર વિ૦ વચ
નોથી કબક વૃક્ષમાં વિષયાભિલાષપણું દર્શાવ્યું છે. તથા કૃપમાંથી તેન્દ્રિય
પારે સ્ત્રીને દેખીને ઉછળીને બહાર આવે છે, એવી પણ પ્રસિદ્ધિ | ચઉરિદ્રિય
છે. આથી માલૂમ પડે છે કે-એકેન્દ્રિયમાં અવ્યક્ત વિષયાભિલાષ હેય છે. (૯) પૂરેપૂરા હેય. (૧૦-૧૧-૧ર-૧૩–૧૪) પુરુષવેદ તથા સ્ત્રીવેદ ન હ ય (૧૫–૧૬-૧૭-૧૮) પૂરેપૂરા હાય. (૧૯) સ્ત્રીવેદ
તથા નપુંસકવેદ ન હાય. (૨૦) પુરુષદ તથા નપુ સકવેદ ન હાય (૨૧). પૃથ્વીકાય
પુરુષવેદ તથા સ્ત્રીવેદ ન હેય. (૨૨) ક્રોધના ઉદય વખતે દરેક કષા. અમુકાય
યના માન, માયા અને લોભ ન હોય તેથી ૧૨ ન હોય, પ૧ ક્રોધી
જીવને સત્તામાંથી કષાયો ગયા નથી તેથી પચવીશ. (૨૩) માનના તેઉકાય
ઉદય વખતે દરેક કષાયના ક્રોધ, માયા અને તેમ ન હોય, તેથી વાયુકાય
૧૨ ન હોય, પણ માની જીવને સત્તામાંથી કષાય ગયા નથી તેથી
પચવીશ, (૨૪) માયાના ઉદય વખતે દરેક કષાયના ક્રોધ, માન અને ૧૪ | વનસ્પતિકાય
લે ભ ન હોય તેથી ૧૨ ન હોય, પણ મારી જીવને સત્તામથી કષાયો
ગયા નથી તેથી પચવીશ. (૨૫) લોભન ઉદય વખતે ક્રોધ, માન ત્રસકાય
અને માયા ન હોય તેથી ૧૨ ન હોય, પણ લે ભી જી ને સત્તામાંથી મનોમ
કયો ગયા + થી તેથી પચવીશ (૨૬-૧૭ અનંતાનુબંધીને અનુ.
દય થાય ત્યારે જ સમે તે પ્રાપ્ત થાય. વળી સિદ્ધાતમાં ૧૬ કપાયા વચનયોગ
ગણાય, કારણ કે સાસ્વાદ ન અનંતાનુબંધીનો ઉદય અવશ્ય હાય. કાયમ
૪ માં સર્વે દ્વાર સમૂદષ્ટિ થી અપેક્ષાએ જાણવા, કારણ કે
દષ્ટિનું જ્ઞાન તે અજ્ઞાન છે. સમષ્ટિનું સન તે જ્ઞાનરૂપ ગણાય પુરષદ
છે. વળી સમ્યગ્રષ્ટિપણું તે (જ્ઞાનને અંગે) ચતુર્થાદિ ગુણસ્થાનવાળું
જાણવું અર્થાત ઉપશમ, ક્ષયો પશમ અને ક્ષાયિક સમકિતવાળો ૨૦| ત્રીવેદ
જીવ સમગૂદષ્ટિ જા, પણ સાવ દન અને મિશ્ર સમકિતવાળે
૨૩
