________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૬
પ્રક્રિયા છે એવું નથી. ૧૬૦ શ્લોક સુધી પાંચ ચરમાવર્તવર્તી જીવને હોય.) અનુષ્ઠાન દેખાડયા બાદ ૧૧માં શ્લોકમાં પુનઃ (૩) ચરમાવર્તવર્તી જીવને જ મુક્તિ પ્રત્યે દ્વેષ જૈનશાસનની નીતિ મુજબ આને કેવી રીતે સ્વીકારવા ન હોવાના કારણે (મુક્તિનો સંપૂર્ણપણે રાગ ન એનો વિવેક કરતાં કહ્યું કે-મુક્તિઅષાદિ (આદિ પદથી પ્રગટયો હોય તો પણ) પ્રાયઃ તળેતુ નામનું ચોથું કાંઈક મુક્તિનો રાગ વિકલ્પ લેવાનો છે.) ના પ્રભાવે
અનુષ્ઠાન હોય, નહીં કે વિષાદિ, પછી ભલે કયારેક અચરમાવર્તકાળભાવી દેવપૂજનાદિ અનુષ્ઠાન કરતાં
સંસારની વસ્તુના આશયથી ય ધર્મક્રિયા કરતો હોય. ચરમપુદ્ગલપરાવર્તામાં તે જુદા જ પ્રકારનું સિદ્ધ થાય (ક્યા આશયથી કરે છે તેનું તે દશામાં ખાસ મહત્ત્વ છે. આના જ સમર્થનમાં શ્લોક ૧૬૨માં કહ્યું કે નથી.) અચરમાવર્તવર્તી જીવો કરતાં ચરમાવર્તવર્તી જીવ રૂપ
(૪) સાંસારિક વસ્તુના આશયથી ધર્માનુષ્ઠાન અનુષ્ઠાનકર્તા અવશ્ય જુદો જ છે કારણ કે
કરનાર જીવ અચરમાવર્તકાળવર્તી છે કે અચરમાવર્સમાં એકાન્ત યોગઅયોગ્ય દેવાદિપુજન હતું
ચરમાવર્ણકાળવર્તી તે જાણ્યા વિના તેના અનુષ્ઠાનને જયારે ચરમાવર્સમાં યોગની યોગ્યતા ઉલ્લસિત= પ્રગટ
પ્રાયઃ વિષાદિ અનુષ્ઠાનમાં ખતવી શકાય નહિ. થઈ છે. આ રીતે અહીં પણ કાળભેદે યોગ્યતા પ્રધાન કરી પણ મોક્ષની ઈચ્છાને નહીં. (કારણ કે તે
અહીં એટલું તો સમજી રાખવાનું છે કે
ચરમાવર્તવર્તી જીવનું સાંસારિક વસ્તુના આશયથી અવસ્થામાં સાંસારિક ચીજ-વસ્તુનો આશયસંભવે છે.) હવે આ ચરમાવર્તવર્તી જીવને કયું અનુષ્ઠાન
પણ થતું ધર્માનુષ્ઠાન તળેતુરૂપ એટલા માટે છે કે તે
તેનો જે તાત્ત્વિક અર્થાત્ કેવલિભાષિત એવા હોય તેની સ્પષ્ટતા કરતાં શ્લોક ૧૬૩ માં સ્પષ્ટ
જિનપૂજાદિઆચારનો પરિણામ છે તે મુકિતના શબ્દોમાં કહ્યું છે કે- “પ્રશસ્તભાવવાળા આ
અદ્વેષથી અથવા કંઈક મુકિત પ્રત્યે તે જીવને અનુરાગ ચરમાવર્તવર્ણી મહાત્માને સહજમલના છાસના
પ્રગટયો હોવાથી શુભભાવથી ગર્ભિત છે તથા સહજમલની અલ્પતાના પ્રભાવે (મોક્ષના આશયના
કેવલિભાષિત ક્રિયાઓ અને અનુષ્ઠાનો પ્રત્યે (એ પ્રભાવે એમ ન કહ્યું) મોટા ભાગે ચોથું તળેતુ (કે જે
અનુષ્ઠાનો કેવલિભાષિત છે કે નહીં તેની એને ખબર ઉપાદેય છે) અનુષ્ઠાન હોય છે.' અહીં “એ જ હોય
ન હોય તો પણ સહજ અલ્પમલતાના કારણે) છે' એમ નહીં કહેતાં “મોટા ભાગે એટલા માટે કીધું
બહુમાન-આકર્ષણ પ્રગટ થયું હોય છે. અર્થાત કે અનાભોગાદિથી કદાચ તેને બદલે અન્ય અન્ય પણ
સાંસારિક પાપક્રિયાઓ કરતાં એમાં એને (મોક્ષની હોઇ શકે. શ્લોક ૧૬૪માં સહજમલને કર્મસમ્બન્ધની
ઇચ્છા હોય કે ન હોય તો પણ) સહજ રચિ જાગ્રત થઇ યોગ્યતારૂપે ઓળખાવ્યો છે. ચરમાવર્તવર્તી જીવને તે અલ્પ થઈ ગયો હોવાથી પ્રાય: ચોથું અનુષ્ઠાન હોવાનું
કદાચ અહીં એવી શંકા થાય કે મુક્તિઅદ્વેષ જણાવ્યું. (નહીં કે મોક્ષની જ ઈચ્છા પ્રગટી હોવાથી.).
માત્રથી જ ચરમાવવર્તી જીવને તળેતુ અનુષ્ઠાન આ મીમાંસાથી નીચે મુજબ ફલિત થાય છે કે
સંભવિત હોય તો રૈવેયક સુખ પ્રાપ્તિ માટે (૧) પાતંજલયોગમતની વિષાદિ પાંચ
મુક્તિ-અષથી અભવ્ય જે અનુષ્ઠાન કરે છે તે પણ અનુષ્ઠાનની વિગતો સર્વાશ જૈનશાસનને માન્ય નથી
તળેતુ કેમ ન બને? (કારણ કે)
એકાન્તવાદીઓની ચિરકાલીન રૂઢ-રૂઢ આ (૨) જૈન શાસનમાં માત્ર આશયભેદથી જ નહીં શંકાનો પ. ૫, બધશ્રત ઉપાધ્યાય શ્રીમદ યક
શંકાનો પ. પૂ. બહુશ્રુત ઉપાધ્યાય શ્રીમદ્ યશોવિજય પણ કાળભેદથી ય અનુષ્ઠાન ભેદ છે (અર્થાત વિષાદિ
મહારાજે આજથી ૩૦૦ વર્ષ પૂર્વે સુંદર ખુલાસો કર્યો ત્રણ અનુષ્ઠાન અચરમાવર્તવણી જીવને હોય અને છે. તે જોઇએ - બાકીના બે તબ્ધતુ અને અમૃત તે પ્રાયઃ
વર્તવર્તી જીવને તે
હોય છે.
For Private and Personal Use Only
