________________
(a) કષાયમોહનીય કર્મ જે કર્મના ઉદયથી જીવને કષાય થાય તે. કષાયો ૧૬ પ્રકારના છે. તે આ પ્રમાણે
મૂળ કષાયો ચાર છે-ક્રોધ, માન, માયા, લોભ. તેમનું સ્વરૂપ પૂર્વે બતાવેલ છે. આ ચારેના દરેકના ચાર ચાર પ્રકાર છે. તે આ પ્રમાણે
કષાય
અનંતાનુબંધી
અપ્રત્યાખ્યાનીય
પ્રત્યાખ્યાનીય
સંજવલન
(૧) અનંતાનુબંધી કષાય જેનાથી અનંત સંસારની પરંપરા ચાલે તે.
(૨) અપ્રત્યાખ્યાનીય કષાય – જે કષાયને લીધે જીવ અલ્પ પણ પચ્ચક્ખાણ ન કરી શકે તે.
કષાય
અનંતાનુબંધી સમ્યક્ત્વ અપ્રત્યાખ્યાનીય | દેશવિરતિ
પ્રત્યાખ્યાનીય | સર્વવિરતિ
સંજ્વલન
(૩) પ્રત્યાખ્યાનીય કષાય જે કષાયને લીધે જીવ સર્વવિરતિરૂપ પચ્ચક્ખાણ ન કરી શકે તે.
ગુણઘાત
-
યથાખ્યાત ચારિત્ર
(૪) સંજ્વલન કષાય જે કષાય ચારિત્રને કંઇક બાળે તે. આમ કષાયોના ૧૬ પ્રકાર થયા. કષાયો ક્યા ગુણનો ઘાત કરે છે ? કઇ ગતિમાં લઇ જાય છે ? કેટલો કાળ ટકે છે ? અને કોના જેવા છે ? તે નીચેના કોઠાથી સમજાશે.......
વિશ્વસંચાલનનો મૂલાધાર
નક
તિર્યંચ | ૧ વર્ષ
મનુષ્ય
દેવ
-
ગતિપ્રાપ્તિ સ્થિતિ ક્રોધ કોના જેવો ? માન કોના જેવું ?
પર્વતના વિભાગ
પથ્થરનો થાંભલો
પૃથ્વીની ફાડ
હાડકાનો થાંભલો
રેતીમાં રેખા
લાકડાનો થાંભલો
પાણીમાં રેખા
નેતરની સોટી
માયા કોના જેવી ?
કઠણ વાંસના મૂળ ઘેટાના શીંગડા
ગોમૂત્ર
વાંસની છાલ
-
સાવજજીવ
૨૩
૪ માસ
૧ પખવાડીયું
(૧૫ દિવસ)
લોભ કોના જેવો ?
કીરમજનો રંગ
ગાડાની મળી
કાજળ
હળદરનો રંગ
