________________
યોગસાર પ્રકરણ/પ્રથમ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૩-૪ કર્મના કલંકથી રહિત ભાસે છે અને પોતાના તેવા સ્વરૂપમાં શ્રુતના બળથી તે મહાત્મા અત્યંત ઉપયુક્ત રહે તો શ્રુતના ઉપયોગના બળથી પોતાના આત્મામાં રહેલું પરમાત્મ સ્વરૂપ કર્મના આવરણને ભેદીને આવિર્ભાવ પામે છે ત્યારે તે મહાત્મા મોહના કલ્લોલ વગરના પોતાના આત્માને વેદે છે અને કેવલજ્ઞાન પામે છે ત્યારે દેહ અને કર્મવાળી અવસ્થામાં પણ અરૂપી એવા પોતાના શુદ્ધ આત્માને કેવલજ્ઞાન ચક્ષુથી જુએ છે અને તેના બળથી જ તે મહાત્મા સર્વ કર્મોનો નાશ કરી પરમપદને પ્રાપ્ત કરે છે.
આનાથી એ ફલિત થાય કે પોતાના આત્મામાં રહેલા પરમાત્મ સ્વરૂપને જોવાના સૂક્ષ્મ ઉપયોગના બળથી જ આત્મામાં રહેલું પરમાત્મ સ્વરૂપ આવિર્ભાવ પામે છે. તેથી યોગનો સાર એ જ છે કે સર્વ ઉદ્યમથી અંતરંગ ચક્ષુને ખુલ્લી રાખી અંતરંગ સ્વરૂપને જોવા માટે ઉદ્યમ કરવો જોઈએ. IIII અવતારણિકા:
પૂર્વના શ્લોકમાં કહ્યું કે આત્મા વડે આત્મામાં હું પરમાત્મા છું” એ પ્રમાણે સંજ્ઞાત પામેલો=ધ્યાન દ્વારા તન્મય પામેલો, પોતાનો આત્મા જ પરમપદને આપે છે. ત્યાં પ્રશ્ન થાય કે પરમપદના અર્થી જીવો પણ આત્મા વડે આત્મામાં પરમાત્માને કેમ જોઈ શકતા નથી અને તેઓ ક્યારે આત્મામાં પરમાત્માને જોઈ શકે તે સ્પષ્ટ કરવા માટે કહે છે – શ્લોક :
किन्तु न ज्ञायते तावद् यावद् मालिन्यमात्मनः ।
जाते साम्येन नैर्मल्ये स स्फुटः प्रतिभासते ।।४।। શ્લોકાર્ચ -
પરંતુ ત્યાં સુધી=જ્યાં સુધી આત્માનું માલિત્ય છે ત્યાં સુધી, જણાતું નથી=આત્મા વડે આત્મામાં “હું પરમાત્મા છું” તે પ્રમાણે જણાતું નથી. સામ્યથી સામ્યભાવનના સેવનના બલથી, નિર્મલતા થયે છતે તે=આત્મામાં પરમાત્મભાવનું પ્રતિભાસન, સ્પષ્ટ થાય છે. I૪ll
