________________
g
યોગસાર પ્રકરણ/દ્વિતીય પ્રસ્તાવ/શ્લોક ૨૭
ક૨વાથી ઉલ્લસિત થતો નથી પરંતુ સામ્યભાવના પ્રતિબંધક જે જે પ્રકા૨ના કાષાયિક ભાવો ચિત્તમાં વિદ્યમાન છે તે તે ભાવોને દૂર કરવામાં પ્રબલ નિમિત્તભૂત એવા દેવતા આરાધના આદિ જે કોઈ ઉપાયો સ્વભૂમિકા અનુસાર નિર્ણિત થાય તે ઉપાયોના આલંબનના બળથી સામ્યભાવની વૃદ્ધિ દ્વારા ચિત્તને ચંદ્ર જેવું ઉજ્જ્વલ કરવું જોઈએ.
શ્રાવકનું ચિત્ત સર્વ ભોગાદિનો ત્યાગ કરી મુનિની જેમ ત્રણ ગુપ્તિમાં ઉદ્યમ કરવા દ્વારા સામ્યભાવની વૃદ્ધિ કરવા સમર્થ નથી પરંતુ ઉત્તમ ભોગસામ્રગી પ્રત્યે પક્ષપાતવાળું છે. આમ છતાં તે ભોગસામ્રગી કરતાં પણ વીતરાગના ગુણો પ્રત્યે અધિક પક્ષપાતવાળું છે તેથી વિવેકી શ્રાવક “આ ઉત્તમ સામગ્રી દ્વારા ભગવાનની ભક્તિ કરીને વીતરાગ પ્રત્યેનો મારો રાગભાવ અતિશયિત કરું” એવા દૃઢ સંકલ્પથી ઉત્તમ સામગ્રી દ્વારા પ્રભુની ભક્તિ કરે છે ત્યારે તે ઉત્તમ સામગ્રી ભગવાનની ભક્તિમાં જ સફળ છે તેવું નિર્મલ ચિત્ત વર્તે છે અને તેના બળથી જ વીતરાગ પ્રત્યેનો રાગભાવ વૃદ્ધિ પામે છે. આ રીતે શ્રાવક માટે તે પ્રકારની દેવતાની આરાધનાથી જ ચિત્તની નિર્મલતા પ્રાપ્ત થાય તેમ છે. આના બદલે જો તે શ્રાવક વિચાર્યા વિના માત્ર બાહ્ય ત્યાગના આગ્રહથી સંયમ ગ્રહણ કરે અને સંયમ દ્વારા ત્રણ ગુપ્તિના સામ્રાજ્યને પ્રાપ્ત કરી સામ્યભાવને પ્રાપ્ત કરી શકે નહિ તો ભગવાનની ભક્તિ દ્વારા જે સામ્યભાવ પ્રાપ્ત થવાનો હતો તેનાથી પણ તે વંચિત થાય છે. તેથી તેવા અવિચારક આગ્રહરૂપ કુગ્રહ વડે શું ? વળી, જે શ્રાવકનું ચિત્ત શ્રાવકાચારનું પાલન કરીને અતિ સંવરભાવને પામેલું છે અને સર્વવિરતિ ગ્રહણ કરી ત્રણ ગુપ્તિના બળથી વીતરાગ પ્રત્યે ઉત્કટ રાગ કરી શકે તેમ હોવા છતાં, સર્વવિરતિ સ્વીકારવાનું છોડી માત્ર દ્રવ્યસ્તવનો આગ્રહ રાખે તો તે પણ તેના માટે ઉચિત નથી. માટે જે જીવની જે ભૂમિકા છે તે ભૂમિકા અનુસાર દેવતાની આરાધના, સદ્ગુરુની આરાધના, ભગવાનના વચનની આરાધના વિગેરે દ્વારા ચિત્ત અસંગભાવના રાગના પ્રકર્ષવાળું બને તે પ્રકારે ઉદ્યમ કરવો જોઈએ. અન્ય બાહ્ય આચરણા પ્રત્યે આગ્રહ રાખવો ઉચિત નથી. II૨૭મા
