________________
યોગસાર પ્રકરણ/ચતુર્થ પ્રસ્તાવ/શ્લોક-૩૬-૩૭
શ્લોક ઃ
लोकोत्तरान्तरंगस्य, मोहसैन्यस्य तं विना । संमुखं नापरैः स्थातुं शक्यते नात्र कौतुकम् ।। ३६ ।।
શ્લોકાર્થ ઃ
તેના વિના=સત્ત્વ વિના, લોકોત્તર એવા અંતરંગ સૈન્યના=લોક જેને ન સમજી શકે તેવા લોકોત્તર અંતરંગ મોહસૈન્યના, સન્મુખ રહેવા માટે બીજા સમર્થ નથી, એમાં આશ્ચર્ય નથી. II3911
ભાવાર્થ:
મોહનું સૈન્ય જીવનો અંતરંગ શત્રુ છે. તેથી ચર્મચક્ષુથી દેખાય તેવું નથી પરંતુ શાસ્ત્રવચનથી પરિષ્કૃત માર્ગાનુસારી બુદ્ધિવાળા જીવોને જ તે દેખાય તેવું છે. તેથી લોક ન સમજી શકે તેવું અંતરંગ મોહનું સૈન્ય છે અને તેના સામે થવું અતિ દુષ્કર છે, છતાં જે જીવોમાં સત્ત્વ નથી તેઓ સાધુવેશ ગ્રહણ કરે એટલે સુભટનો વેશ ધારણ કરે, છતાં સત્ત્વ ન હોય તો તેવા સાધુવેશધારી સુભટો મોહની સામે યુદ્ધ તો કરી શકતા નથી પરંતુ તેનો સામનો પણ કરી શકતા નથી અને કિંકરની જેમ મોહને પરવશ થાય છે. તેથી, અલ્પસત્ત્વવાળા સાધુવેશમાં રહેલા મોહનો સામનો ન કરી શકે. તેમાં કોઈ આશ્ચર્ય નથી માટે મોહના જય અર્થે અંતરંગ સત્ત્વનો જ સંચય કરવો જોઈએ. [૩૬]I
૧૭૭
અવતરણિકા :
સાધુવેશ ગ્રહણ કર્યા પછી પણ મોહનો સામનો કરવો કોને દુષ્કર ભાસે છે, તે સ્પષ્ટ કરવા અર્થે કહે છે
શ્લોકાર્થ ઃ
-
सर्वमज्ञस्य दीनस्य, दुष्करं प्रतिभासते ।
सत्त्वैकवृत्तिवीरस्य ज्ञानिनः सुकरं पुनः ।। ३७ ।।
