________________
600
યોગસાર પ્રકરણ/પંચમ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૧૮-૧૯ રીતે જ=જે રીતે લોભથી દોષો ઉત્પન્ન થયા છે તે રીતે જ, જે કોઈપણ ગુણો ત્રણ લોકમાં છે, તે સર્વે લોભના વર્જનથી છે. ll૧૮ ભાવાર્થ -
આત્મામાં રાગનો પરિણામ લોભરૂપ છે. આત્માને આત્માથી ભિન્ન એવા બાહ્ય પદાર્થો પ્રત્યે રાગ વર્તે છે. અને તે રાગ જેટલો પ્રકર્ષવાળો, તેટલા દોષોનો પ્રકર્ષ જીવમાં પ્રગટે છે તેથી ત્રણે લોકમાં પણ જે કાંઈ દોષો છે, તે સર્વ દોષો લોભકષાયથી ઉત્પન્ન થાય છે અને જીવે છે. વળી, જે મહાત્માઓનાં વિવેકચક્ષુ ખૂલ્યાં છે, તે મહાત્માઓ લોભથી થતા અનર્થોનું સમાલોચન કરી જેમ-જેમ લોભનું વર્જન કરે છે, તેમ-તેમ તે મહાત્મામાં ગુણસંપત્તિ પ્રગટે છે. તેથી જગતમાં જે કાંઈ ગુણો છે તે સર્વ લોભના વર્જનથી જ પ્રગટે છે. માટે ગુણના અર્થી જીવે લોભના વર્જનમાં જ ઉદ્યમ કરવો જોઈએ. II૧૮II
અવતરણિકા :
લોભ અપેક્ષારૂપ છે અને અપેક્ષાના વાશથી કઈ રીતે મોક્ષની પ્રાપ્તિ થાય છે તે બતાવીને ભાવશુદ્ધિ માટે લોભત્યાગ આવશ્યક છે તે બતાવે છે – શ્લોક -
नैरपेक्ष्यादनौत्सुक्यमनौत्सुक्याच्च सुस्थता ।
सुस्थता च परानन्दस्तदपेक्षां क्षयेद् मुनिः ।।१९।। શ્લોકાર્ચ -
નૈરપેક્ષ્યથી અનોસુક્ય પ્રગટે છે, અનોસુક્યથી સુસ્થતા પ્રગટે છે અને સુસ્થતા પરાનંદ=પ્રકૃષ્ટ આનંદ, સ્વરૂપ છે. તેથી મુનિ અપેક્ષાનો નાશ કરે. II૧૯II ભાવાર્થ :
જીવને આત્માના પોતાના ભાવોથી ભિન્ન બાહ્ય પદાર્થોની અપેક્ષા થાય છે, તે લોભના પરિણામરૂપ છે. અને આ પ્રકારની જીવને અપેક્ષા થવાનું બીજા
