________________
યોગસાર પ્રકરણ/પંચમ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૪૧-૪૨
૨૩૧ શ્લોક :
धर्म न कुरुषे मूर्ख! प्रमादस्य वशंवदः ।
कल्ये हि त्रास्यते कस्त्वां, नरके दुःखविह्वलम् ।।४१।। શ્લોકાર્થ :
હે મૂર્ખ ! પ્રમાદને વશંવદ એવો=આધીન એવો, તું ધર્મ કરતો નથી (તો) નરકમાં દુખથી વિહ્વલ એવા તને કાલે કોણ ત્રાણ થશે?I૪૧૫ ભાવાર્થ -
આત્માને સંબોધીને કહે છે, તે મૂર્ખ ! અનાદિના ભવ અભ્યસ્ત એવા પ્રમાદને વશ થયેલો તું આત્મગુણોના વિકાસને અનુકૂળ અંતરંગ યત્ન કરતો અને ધર્મવિરુદ્ધ પ્રવૃત્તિના બળથી બંધાયેલા પાપને કારણે કાલે તું નરકમાં જઈશ, તે વખતે દુઃખથી વિહ્વળ એવા તને ત્યાં કોણ ત્રાણું=શરણ, થશે? અર્થાત્ કોઈ ત્રાણ થશે નહીં, કેમ કે ધર્મ જ સંસારી જીવો માટે ત્રાણ છે અને જેણે ધર્મ સેવ્યો નથી, તેમને તો નરકની કારમી યાતના જ વેઠવાની છે. આ પ્રકારનાં વચનોથી પ્રમાદને છોડીને આત્મા ધર્મ માટે ઉદ્યમવાળો થાય છે. [૧] અવતરણિકા -
પાપના ત્યાગ માટે માર્ગાનુસારી ઉપદેશ આપે છે – શ્લોક :
कन्धराबद्धपापाश्मा, भवाब्धौ यद्यधोगतः ।
क्व धर्मरज्जुसंप्राप्तिः? पुनरुच्छलनाय ते ।।४२।। શ્લોકાર્ચ -
ગળામાં બંધાયેલા પાપરૂપી પથ્થરથી ભવરૂપી સમુદ્રમાં જો તું નીચે ગયેલો થઈશ અર્થાત્ ડૂબેલો થઈશ તો તેમાંથી બહાર નીકળવા માટે ધર્મરજુની સંપ્રાપ્તિ તને ક્યાં થશે ? અર્થાત્ થશે નહીં. ll૪શા
