________________
યોગસાર પ્રકરણ/તૃતીય પ્રસ્તાવ/શ્લોક-૧૮–૧૯
શ્લોકાર્થ ઃ
૧૨૩
જો તું સામ્યથી સંતુષ્ટ છે, તો તારા પર વિશ્વ તુષ્ટ છે, તે કારણથી લોકની અનુવૃત્તિથી શું ? પોતાનું જ એક એવું સમ તેને તું કર. I[૧૮II ભાવાર્થ:
સામ્યનો ઉપદેશ આપતાં મહાત્મા કહે છે કે જો તું સામ્યથી સંતુષ્ટ છો તો તારા પર આખું વિશ્વ તુષ્ટ છે. આનાથી એ ફલિત થાય કે સામ્યભાવવાળા મુનિઓ સામ્યભાવમાં સંતુષ્ટ હોવાથી ઉત્તમ પુણ્ય બાંધે છે. દેવો-ઇન્દ્રો આદિ પણ તેઓની પૂજા વગેરે કરે છે અને આવા મહાત્માઓ કદાચ સામ્યભાવના પ્રકર્ષને પામીને વીતરાગ ન થાય તોપણ ઉત્તમ ભવમાં જાય છે. જ્યાં તેઓ • પુણ્યથી સર્વત્ર પૂજાય છે. તેથી જે મહાત્માઓ સામ્યભાવથી સંતુષ્ટ છે તેઓ પર આખું વિશ્વ તુષ્ટ છે; કેમ કે દેવતાઓ-ઇન્દ્રો પણ તેમના ઉપર તુષ્ટ છે એટલું જ નહિ પણ જીવની કદર્શના કરનાર એવું કર્મ પણ તેવા મહાત્મા પર તુષ્ટ છે. તેથી તે કર્મ મહાત્માને સુગતિઓમાં સ્થાપન કરે છે અને સર્વ રીતે તેઓને અનુકૂળ થઈને વર્તે છે. તેથી મહાત્મા ઉપદેશ આપતાં કહે છે કે આવું ઉત્તમ સામ્ય હોવાને કારણે લોકોની અનુવૃત્તિથી શું ? અર્થાત્ લોકમાં બધાને સારું લાગે કે લોક કરતો હોય તે પ્રકારે કરવાની અનુવૃત્તિથી શું ? અર્થાત્ લોક કરતો હોય તે પ્રમાણે ધર્મની પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ નહિ પણ પોતાને એક સમભાવની પ્રાપ્તિ થાય તે પ્રકારની પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ.
આનાથી એ ફલિત થાય છે કે કેટલાક ત્યાગીઓ પણ પોતાના સુખનો વિચાર કર્યા વગર લોકની અનુવૃત્તિથી લોકો જેમ કરતા હોય તેમ ગાડરિયા પ્રવાહની જેમ પ્રવૃત્તિ કરે છે તેવી પ્રવૃત્તિ કરવી ઉચિત નથી, પરંતુ જે પ્રકારે પોતાનામાં સામ્યભાવ વૃદ્ધિ પામે તે પ્રકારે તપાદિની બાહ્ય આચરણા કરવી જોઈએ. ૧૮
અવતરણિકા ઃ
ભગવાને બતાવેલ શ્રુત અને ચારિત્ર ધર્મનું પ્રયોજન પણ સામ્યભાવ જ છે તે બતાવવા અર્થે કહે છે
