________________
યોગસાર પ્રકરણ/દ્વિતીય પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૩૩
૪
શ્લોકાર્થ ઃ
તે જ=પોતાનામાં વર્તતા ગુણો અને દોષો જ, વિપરીતપણાથી વિજ્ઞાતવ્યા છે. તે પ્રકારનું પરમ વચન છે=શ્રેષ્ઠ વચન છે. (છતાં) દિગ્મોહની જેમ કોઈ પણ આ મહામોહનું મહાબલ છે (જેથી ધર્મના ક્ષેત્રમાં પ્રવૃત્ત જીવો પણ પોતાના નાના ગુણોને જુએ છે અને મોટા દોષોને જોઈ શકતા નથી તેમ પૂર્વશ્લોક સાથે સંબંધ છે.) II૩૩।।
ભાવાર્થ:
યોગમાર્ગમાં પ્રવૃત્ત જીવોએ પોતાનામાં વર્તતા નાના પણ દોષને પર્વત જેવા અને મોટા પણ ગુણોને અણુ જેવા જોવા યત્ન કરવો જોઈએ. આ પ્રકારનું પરમ પુરુષનું વચન છે, છતાં કોઈક મહામોહનું આ મહાબલ વર્તે છે કે જેથી ધર્મક્ષેત્રમાં આવેલા, ધર્મસાધના કરવા તત્પર થયેલા એવા જીવો પણ પોતાનામાં વર્તતા બાહ્ય આચરણા રૂપ અણુ જેવા ગુણોને પર્વત જેવા જુએ છે અને પોતે તત્ત્વના રાગને છોડીને સ્વપક્ષના રાગવાળા છે અથવા માર્ગાનુસારી બુદ્ધિથી શાસ્ત્રાધ્યયનમાં યત્ન કરતા નથી અને યથાતથા પ્રવૃત્તિ કરીને મનથી સંતોષ માને છે, વિગેરે પોતાનામાં વર્તતા મોટા દોષો પણ જોતા નથી. આના કારણે બાહ્ય આચરણાઓ કરે છે છતાં મહામોહને પરવશ થઈ આત્મકલ્યાણ પામી શકતા નથી. જો તેઓમાં નિર્મલ પ્રજ્ઞા પ્રગટે તો જિનવચનાનુસાર જણાય કે હું સંસારથી ભય પામેલો છું, આત્મકલ્યાણ માટે નીકળેલો છું અને આત્મકલ્યાણનો ઉપાય અસંગભાવનો પ્રકર્ષ ક૨વામાં છે અને સંયમની સર્વ આચરણાઓ અસંગભાવના પ્રકર્ષ અર્થે છે. હવે, અસંગભાવને અનુકૂળ કદાચ મારો ઉદ્યમ થતો હોય અને તેમાં પ્રમાદવશ કોઈ નાની સ્ખલના થાય તોપણ મારે વિચારવું જોઈએ કે સંસારથી ભય પામેલો હું અસંગભાવ માટે ઉદ્યમ કરું છું છતાં આવા બોધવાળા પણ મને આ સ્ખલનાઓ થાય છે તે મારા મહાપ્રમાદનો દોષ છે. આ રીતે નાની સ્ખલનાઓને મહાપ્રમાદ રૂપે જોવાથી તેને દૂર કરવા પ્રયત્ન થાય છે જેથી યોગમાર્ગ સુસ્થિત થાય છે. આમ છતાં, ધર્મ કરવામાં તત્પર પણ મોટા ભાગના જીવો મોહને પરવશ થઈ વીતરાગભાવથી વિપરીત ભાવો કરવામાં કારણરૂપ જે પ્રમાદ પોતાનામાં વર્તી રહ્યો છે તેને પ્રમાદરૂપે જોવાને
