________________
પર
યોગસાર પ્રકરણ/પ્રથમ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૪૫-૪૬ અનુષ્ઠાન સેવનકાલમાં વીતરાગ બનવાનું લક્ષ્ય હોય છે. અને તે લક્ષ્યને બદ્ધ થઈને અનુષ્ઠાન સેવે છે ત્યારે તે મહાત્મા વીતરાગના ધ્યાનમાં ઉપયુક્ત હોય છે. તેથી તે વખતે સ્વયં વીતરાગ નહીં હોવા છતાં તદર્થનો જ્ઞાતા અને તદર્થમાં ઉપયુક્ત પુરુષને વીતરાગરૂપે સ્વીકારનાર નયની દૃષ્ટિથી તે વીતરાગ છે. આથી જ ઘટઅર્થનો જ્ઞાતા અને ઘટઅર્થમાં ઉપયુક્ત એવો માણવક ભાવઘટ કહેવાય છે. એ દૃષ્ટાંતથી વીતરાગનો ધ્યાતા મહાત્મા ભાવથી વીતરાગ કહેવાય છે. અને જે ભાવથી વીતરાગ હોય તે અવીતરાગ ભાવથી બંધાયેલાં કર્મોથી મુક્ત થાય છે અને જે જીવો રાગાદિથી મોહિત અને દેવગતિમાં રહેલા સરાગી દેવોનું ધ્યાન કરે છે તેઓ કર્મથી સ્પષ્ટ બંધાય છે.
આશય એ છે કે, રાગાદિથી મોહિત એવા દેવોની ઉપાસના કરનાર જીવોને તે દેવોના ભોગવિલાસમય જીવનનો મોહ છે અને ઉત્તમ ભોગસામગ્રી અને ઉત્તમ દેવીશક્તિ પ્રત્યેનો રાગ છે તેથી જ્યારે તેઓની ભક્તિ કરે છે ત્યારે પણ તેનો રાગનો ઉપયોગ તે ભોગસામગ્રી, તે દૈવીશક્તિ પ્રત્યે જ સ્કુરાયમાન થાય છે માટે તે કર્મથી બંધાય છે. જપા
અવતરણિકા -
પ્રથમ પ્રસ્તાવનું નિગમત કરતાં અંતે કહે છે – શ્લોક -
य एव वीतरागः स देवो निश्चीयतां ततः ।
भविनां भवदम्भोलिः स्वतुल्यपदवीप्रदः ॥४६॥ શ્લોકાર્ય :તેથી=પ્રસ્તુત અધિકારમાં સ્પષ્ટતા કરી કે વીતરાગ જ ઉપાસ્ય છે અને વીતરાગનું ધ્યાન કરતો પુરુષ વીતરાગ થાય છે અને કર્મથી મુકાય છે તેથી, જે વીતરાગ છે તે જ દેવ ભવ્યજીવોના ભવરૂપી પર્વતનો નાશ કરવા માટે વજ સમાન અને સ્વમુલ્યપદવી આપનારા છે એ પ્રમાણે નિશ્ચય કરવો. II૪૬ll
