________________
"
શપ
યોગસાર પ્રકરણ/પંચમ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૪૬ અવતરણિકા :
સંસારથી પાર પામવાનો માર્ગાનુસારી ઉપાય બતાવે છે – શ્લોક -
तिर्यग्गोऽयं यथा च्छिन्दन नद्याः स्यात् पारगः सुधीः ।
भवस्यापि तथोत्सर्गापवादकुशलो मुनिः ।।४६।। શ્લોકાર્ચ -
જે પ્રમાણે નદીમાં પડેલો સુંદર બુદ્ધિવાળો પુરુષ નદીને બે હાથથી છેદતો તિર્જી ગમન કરનાર એવો નદીના પારને પહોંચનારો થાય છે તે પ્રમાણે ઉત્સર્ગ-અપવાદમાં કુશળ એવો મુનિ ભવના પારને પ્રાપ્ત કરનારો થાય છે. IIII
ભાવાર્થ :
નદીમાં પડેલો તરવૈયો નદીમાં તિર્થો જાય છે અને હાથ પગની ચેષ્ટાથી પાણીને છેદતો-છેદતો સુખપૂર્વક નદીના કિનારે પહોંચે છે. તે પ્રમાણે ભગવાનનાં શાસ્ત્રના પરમાર્થને જાણનાર કુશલ બુદ્ધિવાળા મુનિ ઉત્સર્ગ-અપવાદને ઉચિત સ્થાને જોડીને અને આત્મામાંથી મોહના પ્રવાહને દૂર કરીને યોગમાર્ગમાં સુદઢ પ્રયત્ન કરવા દ્વારા ભવના પારને પામે છે.
અહીં ઉત્સર્ગ-અપવાદકુશલમુનિ' કહેવાથી એ પ્રાપ્ત થાય છે કે, ભગવાને બતાવેલ ઉત્સર્ગ-અપવાદનાં દરેક વચનો, ભવના ઉચ્છેદને અનુકૂળ આત્માના સર્વીર્યને ઉલ્લસિત કરે તે પ્રકારના માર્ગને બતાવનારા છે અને જે મુનિ તેમાં કુશલ છે તે મુનિ ઉત્સર્ગને સ્થાને ઉત્સર્ગનું અને અપવાદના સ્થાને અપવાદનું યોજન કરે છે. જેથી ઉત્સર્ગ-અપવાદ બંને ચેષ્ટાઓ ભવમાંથી બહાર નીકળવાને અનુકૂળ માર્ગાનુસારી વ્યાપારરૂપ બને છે. તેથી તેવા મુનિ શીધ્ર ભવના અંતને પામે છે. આજકા
