________________
૨૨
યોગસાર પ્રકરણ/પંચમ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૩ર ભાવાર્થ -
સિદ્ધના આત્માઓ ક્યારેય ક્ષરે નહીં એવા અક્ષર છે. અને તે સિદ્ધના આત્માઓને નિરાકુળ ભાવનું જે સુખ છે, તેવું સુખ જગતમાં ક્યાંય નથી; કેમ કે તેઓને અંતરંગ કષાયરૂપ વિહ્વળતા નથી, બહિરંગ કર્મકૃત વિડંબના નથી. તેવી સુંદર આત્માની અવસ્થા રૂપે તેઓ સર્વ કાળ રહેનારા છે. અને તેઓનું જે પ્રકૃષ્ટ સુખ છે, તે સુખ જેઓને સુખરૂપે જણાય છે અને તેવા સુખની પ્રાપ્તિનો ઉપાય યોગમાર્ગ છે તેવી સ્થિર બુદ્ધિ જેમને થયેલ છે, તે મહાત્માઓ પ્રકૃષ્ટ સુખરૂપ મોક્ષ માટે યોગમાર્ગને સેવે છે માટે તેઓને યોગી કહેવાય છે.
વળી, જેમ સંસારી જીવો પોતાને પ્રિય એવાં નાટકાદિમાં લીન થયેલા અને તે નાટકાદિનાં સુખમાં મગ્ન હોય છે ત્યારે કેટલો કાળ પસાર થયો તેનો ખ્યાલ પણ હોતો નથી પરંતુ નાટકનો દીર્ઘકાળ પણ ક્ષણતુલ્ય જણાય છે. તેમ જ યોગીઓ શ્રુતચક્ષુથી અક્ષર એવા સુખમાં=સિદ્ધના સુખમાં, લીન છે અને તેવા સુખને મેળવવા માટે જ અપ્રમાદભાવથી સંયમની સર્વ ક્રિયાઓ કરે છે, તેઓને લાખો વર્ષોનું આયુષ્ય હોય અને તે દીર્ઘકાળમાં સંયમજીવનનાં ઘણાં કષ્ટો હોય કે ઉપસર્ગો વગેરે હોય તે ઉપસ્થિત થતા નથી અને અક્ષર એવા પરસુખમાં મગ્ન પોતાના પસાર થયેલા કાળને તેઓ જાણતા નથી.
આનાથી એ ફલિત થાય છે કે, સાધુવેશમાં પણ જેઓ અક્ષર એવા પરસુખમાં લીન નથી, તેઓને કષ્ટકારી સંયમજીવન અને પ્રતિકૂળ સંયોગોવાળી અવસ્થાનો અલ્પકાળ પણ ઘણો મોટો જણાય છે. તેનું કારણ તેઓ આત્માના પ્રકૃષ્ટ સુખમાં મગ્ન રહી શકતા નથી. આથી, કલ્યાણના અર્થીએ યોગીઓની મગ્નતાનો વિચાર કરીને સિદ્ધાવસ્થાના સુખના પરમાર્થને જાણવા માટે યત્ન કરવો જોઈએ અને સંયમની ક્રિયા દ્વારા તેમાં ચિત્ત મગ્ન થાય તે પ્રકારની શક્તિનો સંચય કરવો જોઈએ. જેમ નાટકમાં મગ્ન રહેનારા જીવો સુખપૂર્વક કાલ પસાર કરે છે અને તે નાટક જેઓને રસપ્રદ જણાતું નથી તેઓને તે નાટકનો કાળ પણ દીર્ઘ જણાય છે. તેમ કષ્ટમય સંયમજીવનનો કાળ દીર્ઘકાળ જણાય તો સ્વસ્થતાનું સુખ મળે નહીં. માટે સ્વસ્થતાના સુખના અર્થીએ પરસુખમાંથી આનંદ લેવાની શક્તિનો સંચય થાય તે પ્રકારે યોગમાર્ગને સેવવો જોઈએ. ll૩શા
