________________
યોગસાર પ્રકરણ/પંચમ પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૨૦
૨૦૯ અવતરણિકા :
હવે, ભાવશુદ્ધિ માટે માથાનો ત્યાગ આવશ્યક છે, તે બતાવવા અર્થે કહે છે – શ્લોક :
अधर्मो जिह्नता यावद् धर्मः स्याद् यावदार्जवम् ।
अधर्मधर्मयोरेतद् द्वयमादिमकारणम् ।।२०।। શ્લોકાર્ચ -
જ્યાં સુધી જિહ્નતા છે=વક્રતા છે, ત્યાં સુધી અધર્મ છે. જ્યાં સુધી આર્જવ છે ત્યાં સુધી ધર્મ થાય, ધર્મ અને અધર્મનાં આ બે આદિમકારણમાં પ્રારંભિક કારણ છે. ll૨૦II.
ભાવાર્થ :
જે જીવોમાં માયાનો ભાવ વર્તે છે તે જીવો માયાને વશ અન્યને તો ઠગે જ છે પરંતુ પોતાની જાતને પણ ઠગે છે તેથી તેઓમાં સદા અધર્મ વર્તે છે. આથી ધર્મનાં ક્ષેત્રમાં ધર્મની પ્રવૃત્તિ કરીને પણ જેઓ માયાના પરિણામવાળા છે, તેઓને અધર્મની પ્રાપ્તિ થાય છે. આથી જ સંયમના અર્થી પણ મુનિ ભિક્ષાચર્યા આદિ માટે ગયેલા હોય, પોતે નિર્દોષની ગવેષણા કરે છે તેવી બુદ્ધિ ધરાવતા હોય તોપણ ગૃહસ્થોનાં વચન આદિનું આલંબન લઈને દોષિતની સંભાવના જોવાતી હોવા છતાં આત્માને ઠગીને આ ભિક્ષા નિર્દોષ છે, તેવી બુદ્ધિથી ગ્રહણ કરે છે ત્યારે તેઓમાં પ્રગટ થતા અધર્મનું મૂળ કારણ, તેઓમાં વર્તતો માયાનો પરિણામ છે. તેથી સર્વ પ્રકારના અધર્મની નિષ્પત્તિનું આદિમ કારણ માયાનો પરિણામ છે.
વળી, જે જીવોમાં માયા વિરોધી આર્જવનો પરિણામ છે, તેઓ અન્ય જીવોને તો ઠગતા નથી જ, પરંતુ પોતાની જાતને પણ ક્યારેય ઠગતા નથી. અને આથી આવા જીવો તખ્તાતત્ત્વના વિભાગમાં પણ આત્માને ઠગ્યા વિના તત્ત્વનો નિર્ણય કરવા યત્ન કરે છે. અને જીવનમાં તત્ત્વને સેવવાં માટે પણ
