________________
યોગસાર પ્રકરણ/દ્વિતીય પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૨૬-૨૭
૮૫
કરેલી કે “મારા પાપનું સ્મરણ થશે તો આહારનો ત્યાગ કરીશ.” આ પ્રકારની દૃઢ પ્રતિજ્ઞા કરી તે મહાત્મા સદા અંતરંગ સામ્યભાવમાં ઉદ્યમ કરીને ક્વલજ્ઞાનને પામ્યા. તેથી ફલિત થાય છે કે તેઓને માત્ર બાહ્ય આચરણાથી નહિ પણ સામ્યભાવરૂપ ઉત્તમયોગના બળથી કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું છે.
તે જ રીતે ચિલાતીપુત્ર પણ પાપપ્રવૃત્તિ કરનારા હતા અને મુનિને જોઈને સંવેગનો પરિણામ થયો અને મુનિના મુખમાંથી નીકળેલા “ઉપશમ-વિવેકસંવેગ”રૂપ ત્રણ શબ્દોને અવલંબીને સામ્યભાવમાં ઉદ્યમ કરીને સ્વર્ગે ગયા. આ રીતે ચિલાતીપુત્ર દ્વારા પણ અંતરંગ સામ્યભાવ રૂપ ઉત્તમ યોગ સેવાયો અને કલ્યાણની પ્રાપ્તિ થઈ. વળી, ઈલાપુત્રાદિ વડે પણ સામ્યભાવના બળથી જ કેવલજ્ઞાન પ્રાપ્ત કરાયું.
આનાથી એ ફલિત થાય છે કે મોક્ષના અર્થીએ સામ્યભાવને પ્રધાન કરીને સર્વ ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ અને સામ્યભાવની ઉપેક્ષા કરીને માત્ર બાહ્ય આચારમાં જ રત રહેવાથી કલ્યાણની પ્રાપ્તિ થતી નથી. II૨ચ્છા
અવતરણિકા ઃ
આ રીતે સામ્યનું માહાત્મ્ય બતાવીને સામ્ય માટે સર્વ ઉદ્યમ કરવો જોઈએ તે બતાવવા કહે છે
શ્લોક ઃ
येन केन प्रकारेण देवताराधनादिना ।
चित्तं चन्द्रोज्ज्वलं कार्यं किमन्यैर्ग्रहकुग्रहैः ? ।। २७ ।।
શ્લોકાર્થ ઃ
જે કોઈ પ્રકારથી દેવતાની આરાધના આદિ દ્વારા ચિત્ત ચંદ્ર જેવું ઉજ્વલ કરવું જોઈએ. અન્ય આગ્રહના કુગ્રહ વડે શું ?=સામ્ય નિરપેક્ષ એવી તે તે બાહ્ય આચરણા પ્રત્યેના આગ્રહ રૂપ કુગ્રહ વડે શું ? [૨૭]]
ભાવાર્થ:
મોક્ષપ્રાપ્તિનો ઉપાય સામ્યભાવ છે અને તે સામ્યભાવ માત્ર મનના વિકલ્પો
