________________
યોગસાર પ્રકરણ/તૃતીય પ્રસ્તાવ/શ્લોક-૨૨-૨૩
શ્લોક ઃ
૧૨૯
सूर्यो जनस्य तापाय सोमः शीताय विद्यते । तद् योगी सूर्यसोमाभः सहजानन्दतां भजेत् ।। २२ ।।
શ્લોકાર્થ ઃ
સૂર્ય લોકોના તાપ માટે છે અને ચંદ્ર લોકોની શીતલતા માટે વિધમાન છે. તે કારણથી દોષોના ઉન્મૂલન માટે સૂર્ય જેવા અને આત્માને શીતલ કરવા માટે ચંદ્ર જેવા એવા યોગી સહજ આનંદતાને ભજે છે. II૨૨૪ા
ભાવાર્થ:
સૂર્ય લોકોને તાપ આપીને વિહ્વળ કરે છે અને ચંદ્ર લોકોને શીતલતા આપીને આનંદ આપે છે. તે પ્રમાણે યોગમાર્ગમાં પ્રસ્થિત સૂર્ય-ચંદ્ર જેવા યોગીઓ આત્માના અંતરંગ શત્રુભૂત એવા મોહના સૈન્યને તાપ આપીને નિશ્ચેષ્ટ કરે છે અને આત્માને ચંદ્રની જેમ શીતલતા અર્પણ કરીને આત્માનો સહજ આનંદ પ્રાપ્ત કરે છે.
આશય એ છે કે જે યોગીઓ ભગવાનનાં વચનના પરમાર્થને જાણનાર છે, તેઓ ભીમકાન્ત દૃષ્ટિવાળા છે તેથી તેઓને અંતરંગ શત્રુ પ્રત્યે ક્યારેય દયા વર્તતી નથી પરંતુ ભીમદષ્ટિ વર્તે છે અને આત્મકલ્યાણનાં કારણ એવા ક્ષમાદિ ભાવો પ્રત્યે કાન્તદૃષ્ટિ વર્તે છે. તેથી તે યોગીઓ સૂર્ય અને ચંદ્ર જેવા છે અને આવા યોગીઓ સદા અપ્રમાદભાવથી ક્ષમાદિ ભાવોની વૃદ્ધિ થાય તે પ્રકા૨નાં શાસ્ત્રવચનોથી આત્માને ભાવિત કરે છે જેથી શ્રુતભાવિત મતિવાળા એવા તેઓમાં મોહની અનાકૂળતાને કારણે સહજાનંદતા વર્તે છે અર્થાત્ બાહ્ય પદાર્થોના સંયોગજન્ય આનંદતા નથી પણ જીવના સહજ સ્વભાવરૂપ આનંદતા વર્તે છે. [૨
અવતરણિકા -
શ્લોક-૨૦માં આત્માને ઉદ્દેશીને સ્વાધીન એવા સામ્યભાવમાં ઉદ્યમ કરવાનો ઉપદેશ આપ્યો. ત્યાર પછી તે સામ્યભાવથી સંપન્ન યોગીઓ કેવા
