________________
યોગસાર પ્રકરણ/પ્રથમ પ્રસ્તાવબ્લોક-૨૦
૨૩ તસ્વરૂપ પ્રત્યે વધતા જતા બહુમાનના ભાવથી, આરાધિત એવા આ= પરમાત્મા, તેના=આરાધના કરનાર પુરુષના, શિવને કરે છે-કલ્યાણને કરે છે. સર્વજનુ પ્રત્યે સમપરિણામવાળા એવા આમને=આ પરમાત્માને, પર અને આત્મા એ પ્રકારની વિભાગિતા નથી તે પ્રકારે વિભાજન નથી. II૨૦I ભાવાર્થ -
પૂર્વમાં વર્ણન કરાયેલા સ્વરૂપવાળા પરમાત્માના સ્વરૂપને ઉપસ્થિત કરીને જે મહાત્માને તેવા સ્વરૂપવાળા પરમાત્મા પ્રત્યે બહુમાનભાવ વર્તે છે અને બહુમાનભાવને કારણે જેનું ચિત્ત સતત તેમના ગુણોથી વાસિત છે તે મહાત્મા ભાવથી તે પરમાત્માની આરાધના કરનારા છે. અને જે મહાત્મા ભાવથી આવા પરમાત્માની આરાધના કરે છે તેઓનું તે પરમાત્મા કલ્યાણ કરે છે. આ પરમાત્મા આરાધકનું કલ્યાણ કેમ કરે છે ? તેથી કહે છે – સર્વ જીવો પ્રત્યે સમ પરિણામવાળા એવા તે પરમાત્માને “આ પર છે” અને “આ હું છું” તે પ્રકારનો વિભાગ નથી તેથી તેમના ધ્યાનથી સર્વજન્તનું કલ્યાણ થાય છે.
અહીં વિશેષ એ છે કે પરમાત્મા વિતરાગ સ્વરૂપ છે અને વીતરાગને જગતના તમામ ભાવો પ્રત્યે સમભાવ હોય છે તેથી સર્વ જીવો પ્રત્યે પણ સમભાવ હોય છે. માટે જેમ સંસારી જીવોને પોતાના અને પર વચ્ચેનો વિભાગ છે તેવા વિભાગનો પરિણામ પરમાત્માને નથી અને તેવા સ્વભાવવાળા પરમાત્માનું ધ્યાન કરવાથી આત્મામાં પણ સર્વજીવો પ્રત્યે તેવો જ તુલ્યભાવ પ્રગટે છે અને સર્વજીવો પ્રત્યે આત્મતુલ્ય બુદ્ધિ કલ્યાણની પરંપરાનું કારણ છે; કેમ કે સર્વ જીવો પ્રત્યે સ્વ-પરના વિભાગની બુદ્ધિથી જીવમાં રાગ-દ્વેષ વર્તે છે અને તેથી કર્મબંધ અને સર્વ અકલ્યાણની પ્રાપ્તિ થાય છે અને તેનાથી વિરુદ્ધ એવા સર્વજીવો પ્રત્યેના સમપરિણામથી તે કર્મો નાશ પામે છે જેથી આત્માને કલ્યાણની પ્રાપ્તિ થાય છે. માટે કહ્યું કે આ પરમાત્માની ભાવથી આરાધના કરવાથી સર્વકલ્યાણની પ્રાપ્તિ થાય છે અને ભાવથી પરમાત્માની આરાધના કરવાથી સર્વકલ્યાણની પ્રાપ્તિ થાય છે તેથી ઉપચારભાષાથી “પરમાત્મા સર્વકલ્યાણ કરે છે” એ પ્રકારનો વ્યવહાર છે. વસ્તુતઃ પરમાત્મા સ્વયં કાંઈ કરતા નથી પરંતુ પરમાત્માને અવલંબીને થતો જીવનો ભાવ જ સર્વકલ્યાણનું કારણ છે. I૨૦ના
