________________
વર
યોગસાર પ્રકરણ/દ્વિતીય પ્રસ્તાવ/બ્લોક-૨૩-૨૪
શાસ્ત્રનું પઠન કરે, શાસ્ત્રોના અર્થનો બોધ કરે તો તે સર્વ બોધથી પણ પરિગ્રહની જ વૃદ્ધિ થાય છે; કેમ કે જેમ સંસારી જીવો માટે ધનાદિ અભિમાન માટે થાય છે અર્થાત્ “હુ ધનવાન છું” તે પ્રકારના અભિમાનને માટે થાય છે તેમ તેઓની પઠનાદિ ક્રિયાથી પણ “હું વિદ્વાન છું” “હું તત્ત્વને જાણું છું” તે પ્રકારનું અભિમાન માત્ર થાય છે, પરંતુ પઠનાદિજન્ય સામ્યભાવ પ્રગટ થતો નથી. માટે તેઓની પઠનાદિ ક્રિયા પણ વ્યર્થ છે.
k
વળી, કેટલાક જીવો સંયમ ગ્રહણ કરીને ગુરુને સર્વસ્વનું પ્રદાન કરે છે અને ગુરુ કહે તે પ્રકારના બાહ્ય આચાર પણ કરે છે પરંતુ સામ્યભાવને અભિમુખ થયા નથી અને ગુરુસમર્પણ દ્વારા સામ્યભાવને અનુકૂળ કોઈ યત્ન કરતા નથી તેઓનું ગુરુને કરાયેલું સર્વસ્વનું પ્રદાન પણ કલ્યાણનું કારણ નથી. તેથી સંયમની સર્વ પ્રવૃત્તિઓમાં સામ્યભાવને લક્ષ્ય કરીને તેને અનુરૂપ જે પ્રકારના કષાયોનું વિગમન થયું હોય તેને ધ્યાનમાં રાખીને ઉત્તરોત્તરની ભૂમિકાના સામ્યને અનુકૂલ સર્વ ઉચિત પ્રવૃત્તિ કરવી જોઈએ એ પ્રકારનો પ્રસ્તુત શ્લોકનો ઉદ્દેશ છે. II૨૩
અવતરણિકા :
વળી, સંયમનાં વસ્ત્રો કે પર્વતિથિની આરાધના આદિ પણ સામ્યભાવના પરિણામ વિના વ્યર્થ છે તે બતાવવા અર્થે કહે છે
શ્લોક ઃ
-
नाञ्चलो मुखवस्त्रं न न राका न चतुर्दशी ।
न श्राद्धादिप्रतिष्ठा वा तत्त्वं किन्त्वमलं मनः ।।२४।।
શ્લોકાર્થ ઃ
અંચલ તત્ત્વ નથી, મુખવસ્ત્ર તત્ત્વ નથી, પૂનમની આરાધના તત્ત્વ નથી, ચતુર્દશીની આરાધના તત્ત્વ નથી, શ્રાવકો આદિમાં પ્રતિષ્ઠા તત્ત્વ નથી. પરંતુ નિર્મલ મન=સામ્યભાવથી શાંત થયેલું મન, જ તત્ત્વ છે. ।।૨૪।।
