________________
આવા સંયોગોને લઈને તે ઇચ્છામાત્ર મનોમય ક્ષેત્રમાં ડૂબી જતી હતી. એક જ માસ પહેલાં જૈન પ્રકાશના ઉત્સાહી, વિદ્વાન અને યુવાન તંત્રીએ “શ્રીમાન લોંકાશાહના જીવન વિષયક કંઈક પણ લખી આપો” એવી માગણી કરી. આ વખતે મેં મારા ઉપરના વિચારો જાહેર કર્યા. પરન્તુ એક ટૂંકી લેખમાળા, લખી આપવાના આગ્રહને વશ થવું જ પડ્યું. આ લેખમાળા લખતી વખતે બહુ શોધન કરતાં શ્રીમાન લોંકાશાહ સંબંધીની કેટલીક ઐતિહાસિક બીના ઉપલબ્ધ થઈ છે અને હજુ થશે એવી સંભાવના રહે છે. પરંતુ અત્યારે તો માત્ર તેમની ક્રાન્તિના મુખ્ય મુખ્ય મુદ્દાઓ તારવીને આ ચિત્ર આલેખ્યું છે.
લેખમાળાનો પ્રારંભ કરતી વખતે આ લેખમાળા આટલી દીર્ઘ થશે એવી કલ્પના ન હતી. પરંતુ સંક્ષિપ્ત છતાં આટલું લંબાણ સહજ રીતે થવા પામ્યું છે.
જ્યાં સુધી લોંકાશાહની પૂર્વકાલીન પરિસ્થિતિ અને તેમના જીવનકાળની પરિસ્થિતિનો ઉલ્લેખ ન અપાય ત્યાંસુધી લોકાશાહની ક્રાન્તિનું રહસ્ય જરાયે ન સમજાય અને ભ્રાન્તિ થવાનો વિશેષ સંભવ રહે એમ લાગતું હોવાથી પૂર્વકાલીન, મધ્યકાલીન અને અર્વાચીન એ ત્રણે કાળની પરિસ્થિતિનું સંક્ષિપ્ત છતાં સ્પષ્ટ ચિત્રણ આપ્યું છે. અને લોકાશાહ પછીથી આજસુધીની પરિસ્થિતિનો ટૂંક ખ્યાલ પણ અંતમાં આપી દીધો છે.
આવી રીતે ન ધારવા છતાંયે લેખમાળા દીર્ઘ થઈ જવાથી તેને પુસ્તકારૂઢ કરવાની ભાવનાને પણ રોકી શક્યો નથી. આ રીતે લોકાશાહના જીવન વિષે હાલ કંઈ બહાર પાડવાની ઈચ્છા ન હોવા છતાં લોંકાશાહનું જીવન બહાર પડે છે. હું ધારું છું ત્યાંસુધી સ્વતંત્ર રીતે લોંકાશાહના જીવનને ચર્ચતું આ પ્રથમ પુસ્તક છે.
આ આખી લેખમાળાને સંકલનાવાર ગોઠવી તેના વિષય વાર મથાળાં મૂક્યાં હોવાથી વાચકને તે સમજવામાં સરળ થાય તેવો પ્રયાસ કરવામાં આવ્યો છે. આ ઉપરાંત -
લોકાશાહની ક્રાન્તિને સમજવામાં સહાયક થાય તે સારુ,
શરૂઆતમાં ભગવાન મહાવીરના કાળ (ઈ.સ. પૂર્વ પર૭)થી માંડીને ઠેઠ લોંકાશાહના કાળ સુધી જૈનધર્મ, બૌદ્ધધર્મ અને હિન્દુ ધર્મમાં જે જે મુખ્ય સાહિત્યક્ષેત્રના જ્યોતિર્ધરો અને ધર્મક્ષેત્રના સુધારક મુખ્ય મુખ્ય ક્રાન્તિકારો થઈ ગયા, તેમનાં જીવન અને જીવનકાર્ય એ બધાનો સંક્ષિપ્ત ઇતિહાસ આપ્યો છે.
ધર્મપ્રાણઃ લોંકાશાહ
