________________
શિષ્યોને તે વિકાર અટકાવવા માટે નિષેધ કરવો પડ્યો છે, તે ઉપરનો મધ્યમયુગનો ઇતિહાસ કહે છે.
અર્વાચીન કાળમાં લોકાશાહ પછી મૂર્તિપૂજાના વિરોધનું એક પ્રબળ મોજું ધસી આવે છે. હિન્દુધર્મમાં પણ તે આંદોલનો પહોંચી વળે છે. હવે આપણે વર્તમાનકાળના વાતાવરણ પર આવીએ.
ગુજરાતના વિદ્વાનોમાં ઉચ્ચસ્થાન ધરાવતા શ્રી કાકાસાહેબે કહ્યું છે કે “મનુષ્ય જ્યાં સુધી સામેની ઘડાયેલી મૂર્તિ એ મૂર્તિ જ છે પણ ઈશ્વર પ્રત્યેની આપણી ભક્તિ વ્યક્ત કરવા માટે આપણે એમાં ઐશ્વર્યનું આરોપણ કરીએ છીએ એમ સમજવા માટેની યોગ્યતા ન ધરાવે ત્યાં સુધી તેને માટે મૂર્તિપૂજા કશી લાભદાયક થતી નથી. સામાન્ય લોકો એમ કહે છે કે : “મૂર્તિપૂજા તો જોઈએ, તે અવલંબન છે.” આ દલીલ મારે ગળે ઊતરી નથી, હું તો ઊલટો એમ માનું છું કે, ગમે તે માણસ મૂર્તિપૂજા ન કરી શકે. ધાર્મિક વિચારો અમુક ઉચ્ચતા સુધી પહોંચ્યા હોય તોજ મૂર્તિપૂજા સદે છે. નહિ તો અજ્ઞાન, વહેમ અને અનાચારની જનની બને છે. આથી જ ધાર્મિક ક્રાન્તિકાર ગુરુઓને એનો સપ્ત વિરોધ કરવો પડે છે. અરબસ્તાન, સિરિયા ખાલ્ફિયા, મિસર વગેરે દેશમાં અનધિકારી લોકોમાં મૂર્તિપૂજાએ કાળો કેર વર્તાવ્યો. તેથી અકળાઈને અબ્રહામ, મુસા, મહમ્મદ વગેરે ખુદાપરસ્ત પયગમ્બરોને તેનો સમ્ર વિરોધ કરવો પડ્યો છે.
મૂર્તિપૂજાથી જાતજાતની પાર્થિવ પૂજાનું બીક કે લાલચથી ધ્યાન ધરીને મનુષ્યો બીકણ કે લોભી જ થવાના, દાસવૃત્તિ કેળવી ગુલામ જ થવાના. આનાં પ્રત્યક્ષ ઉદાહરણો આજની પ્રત્યક્ષ પરિસ્થિતિ છે. મારી આ દૃષ્ટિ ભૂલ ભરેલી ન હોય તો અગ્રેસર કોમો ભલે મૂર્તિપૂજા કરે, વેદાંતશાસ્ત્ર જાણનાર પંડિત પથરા ભલે નવડાવે-ખવડાવે; પરંતુ પછાત કોમોને એ કેદમાં તો ન જ રાખવી જોઈએ.”
(આ પ્રમાણે વિચારક અને તત્ત્વજ્ઞ વિદ્વાન કાકાસાહેબે કહ્યું છે.) શ્વેતાંબર જૈન પંડિત બેચરદાસજી પણ “જૈન સાહિત્યમાં વિકાર થવાથી થયેલી હાનિ”માં લખે છે કે, “જે મૂર્તિઓ શ્વેતાંબર જૈનોને તાબે છે તેઓનું સૌંદર્ય અને શિલ્પ તેઓએ ટીલાં, ચગદાં અને બનાવટી આંખો ચોડીને તથા એ પ્રકારનાં બીજાં શિષ્ટાહસંગત અને અશાસ્ત્રીય આચરણો આચરીને અને કેટલીક કૃત્રિમતાઓ કરીને નષ્ટભ્રષ્ટ કરી નાખ્યું છે, છતાં તેઓ મૂર્તિપૂજકતાનો દાવો કરે છે એને હું * એક મંદિરના ઉદ્ઘાટન પ્રસંગે તેમણે આપેલું પ્રવચન.
ધર્મપ્રાણઃ લોંકાશાહ
