________________
GG
પ્રવૃત્ત થવા માટે તેઓ ધર્મસિંહજી અને લવજીઋષિને મળેલા; પરંતુ ત્યાં પણ તેમનું ચિત્ત ઠર્યું નહિ.
ચારિત્ર્યબળથી તેમણે સ્વયં ૧૭૬૧ની સંવતમાં અમદાવાદ મુકામે શહેર બહારની પાદશાહની વાડીમાં (સોળ સાધકો સાથે જૈનધર્મની) દીક્ષા લીધી હતી.
ઉપરના બન્ને મહાત્માઓ પૈકી આ મહાત્માના જીવનમાં ખાસ વિશેષરૂપે એક વસ્તુ સાંપડે છે કે તેઓ એક પ્રખર ઉપદેશક હતા અને ભિન્ન ભિન્ન પ્રદેશમાં ફર્યા હતા. આ રીતે એ ત્રણે સમર્થ મહાપુરુષોનો જેમ જેમ જનતામાં પ્રકાશ
લાતો ગયો તેમ તેમ તિવર્ગનો અને ચૈત્યવાદી સાધુઓનો મહિમા ઘટવા લાગ્યો. પોતાની પૂજા અને પ્રતિષ્ઠા ઘટવાથી ચૈત્યવાદી વર્ગના સાધુઓમાં કંઈક જાગૃતિ આવી. અને તેઓએ પોતાના ગચ્છોમાં ચારિત્ર્યવિષયક સુધારણા કરી. પરંતુ યતિવર્ગ તો વિલાસને માર્ગે ઘસડાતો જ ગયો. તેની ઉન્નતિ તો છેવટ સુધી થઈ શકી નહિ.
શ્રીમાન ધર્મદાસજી મહારાજના રત્નાકરમાંથી ચૂંટી કાઢેલાં રતો સમાન એક-બે-પાંચ-દસ નહિ પરંતુ ૯૯ શિષ્યો થયા. (તેમાંના ૩૫ તો મહા પંડિતો હતા) અને તે બધા વિદ્વાન સાધુઓએ માત્ર એક સંકુચિત પ્રદેશમાં ન પુરાઈ રહેતાં ભારતવર્ષના ભિન્ન ભિન્ન વિભાગોમાં પાદવિહાર કરી દૂર-સુદૂર જતાં માર્ગમાં અનેક સંકટો-વિપત્તિઓ સહી જૈનધર્મને ફેલાવ્યો અને બાદશાહી રાજ્ય પછી જે પ્રજામાં વહેમ, રૂઢિ, તથા દેવીપૂજાને નામે હિંસાઓ વગેરેનું સામ્રાજ્ય વ્યાપ્યું હતું તે પાપમાંથી જનતાને બચાવવાનો ભરચક પ્રયત્ન કર્યો. શ્રીમાન ધર્મદાસજી મહારાજનું એક મોટા શિષ્ય સમુદાય વચ્ચે મહારાજા મુંજની પ્રસિદ્ધ ધારાનગરીમાં સં. ૧૭૭૦ ની આસપાસ દેહાવસાન થયું.
શ્રીમાન ધર્મદાસજી મહારાજના ૯૯ શિષ્યો પૈકી માત્ર એકજ ગુજરાત કાઠિયાવાડમાં રહેવા પામ્યા હતા. બાકી બધા મારવાડ, મેવાડ, પંજાબ, સંયુક્ત પ્રાન્ત વગેરે અનેક પ્રાંતોમાં અપ્રતિબંધ વિહારથી ફરી બાવીશ ટોળાના નામથી પ્રખ્યાતી મેળવી શક્યા હતા.
આથી સ્થાનકવાસી સંપ્રદાયનો ૩/૪ જેટલો સમાજ માત્ર એ એક મહાપુરુષ શ્રી ધર્મદાસજી મહારાજનાં સંતાન રૂપે આજે અસ્તિત્વ ધરાવી રહ્યો છે.
ધર્મપ્રાણઃ લોંકાશાહ
