________________
ad
લોંકાશાહને ભગવાન મહાવીર અને તેમના આ અનુયાયી વર્ગની દશા; એ બન્નેમાં વિરોધ ભાસવા લાગ્યો. અને અંતે તેમને એમ પણ જણાયું કે આજનો સંઘ ઊલટે માર્ગે દોરાઈ રહ્યો છે. ભગવાન મહાવીર, તેમનાં શાસ્ત્રો અને ધર્મને નામે કેવળ પોતાનો ક્ષુદ્ર સ્વાર્થ જ પોસાઈ રહ્યો છે. કોઈપણ શાસ્ર સત્યથી વિરુદ્ધ હોઈ જ ન શકે. (સત્યથી વિહિત હોય તે જ શાસ્ત્ર કહેવાય) કોઈપણ ધર્મમાં અધર્મના ચિહ્નો શોભી શકે નહિ. માટે શાસ્ત્રોનું મૂળ રહસ્ય તપાસી લેવું જોઈએ.
શાસ્ત્રો પર તો અધિકારવાદની શૃંખલા હતી. ગ્રંથો વાંચવા મળી શકે, પરંતુ તેમાં તો કંઈક કપોલકલ્પિત વાતો હોવાથી લોંકાશાહની બુદ્ધિનું સમાધાન થાય તેમ ન હતું. તેમને વારંવાર એમ જ થયા કરતું અને તેમનું અંતઃકરણ વારંવાર ઉચ્ચારતું કે, વીતરાગના શાસનમાં આમ ન હોય સૂર્ય આગળ અંધકાર ન શોભે, માત્ર મૂળ શાસ્ત્રોને જ જોવાં.
આ નિશ્ચય સીધી રીતે પાર પડે તેમ હતું જ નહિ. કારણ કે બધાં શાસ્ત્રો સાધુજીઓના જ અધિકાર નીચે રહેતાં. તે વખતે આજના જેવો છાપકામનો વિકાસ નહોતો. બધા ઉપયોગી ગ્રંથો હાથથી જ લખાતા. વીર લોંકાશાહને ક્રાન્તિમાં એ જ વસ્તુ સહાયક થઈ પડી. વીર લોંકાશાહને આ ઉપાય સૂઝી આવ્યો અને તેનું હૈયું હર્ષથી નાચી ઊઠ્યું.
એક મુનિનો મેળાપ
લોંકાશાહે નોકરી તો પહેલેથી જ છોડી દીધી હતી અને હવે તેઓ લેખનના કામમાં જ જોડાઈ ગયા હતા. અક્ષર તો તેમના બાળપણથી જ મોતીના દાણા જેવા સુંદર અને મોહક હતા. અને જેમ જેમ તેઓએ લખવાનો અભ્યાસ ચાલુ રાખ્યો તેમ તેમ તેમનો તે કળામાં વધુ ને વધુ વિકાસ થતો ગયો.
એકદા જૈન સંઘમાં પ્રતિષ્ઠિત શ્રાવકજી લોંકાશાહને ઘેર ભિક્ષાર્થે એક જ્ઞાનજી નામના મુનિરાજ જઈ ચડ્યા. મુનિશ્રી ખૂબ નિખાલસ હૃદયના અને શાંત પ્રકૃતિના સાધુ હતા. તેમનું ભવ્ય વદન જોઈ લોંકાશાહને તેમના પ્રત્યે બહુમાન ઉત્પન્ન થયું. મુનિશ્રી પણ તેમના ભક્તિભાવથી બહુ સંતુષ્ટ થયા. લોંકાશાહે સાધુજીના પાત્રમાં નિર્દોષ ભિક્ષા વહોરાવી.
આ બધી ક્રિયાઓ વખતે લોકાશાહના અંતઃકરણમાં ઊંડી ઊંડી કંઈક અસર થઈ જતી હતી. કોઈ પ્રછન્ન તત્ત્વ તેને પ્રેરણા ન આપી રહ્યું હોય ! તેમ ધર્મપ્રાણ : લોકાશાહ
