________________
the
લખમશી : માનસી પૂજા એટલે શું ?
લોંકાશાહ : માનસી પૂજા એટલે ગુણપૂજા. વીતરાગ દેવના જીવનના સદ્ગુણોનું સ્તવન કરવું, કરવા પ્રયત્ન કરવો - તે સદ્ગુણોનું ચિંતન કરવું અને પોતાના જીવનમાં તેને આચરવા પ્રયત્ન કરવો એજ માનસી પૂજા.
લખમશી : શું તેવી પૂજા સૌ કોઈ કરી શકે ?
લોંકાશાહ : હા, જરૂર કરી શકે. જૈન તો જરૂર કરી શકે. સામાન્ય જનમાંથી—જનમાં બે માત્ર સાથે ભળે છે ત્યારેજ જૈન બને છે. જૈન જડ નથી. જૈન ચૈતન્ય છે. જૈન ચૈતન્યપુંજને પૂજે છે. જૈન ગુણપૂજાનો જ પૂજારી છે. જે જેવા પ્રકારની પૂજા કરે છે તે તેવો બને છે. આ વિશ્વના નિયમ પ્રમાણે જૈન ચૈતન્યપુંજને જ માને છે, સત્કારે છે, સન્માને છે અને પૂજે છે.
લખમશી : મૂર્તિપૂજાથી માનસી પૂજા વધારે ઉત્તમ છે તે વાત તો હું બરાબર સમજ્યો; પરંતુ મને એમ થયા કરે છે કે શાસ્ત્રમાં મૂર્તિપૂજા વિધેય નથી તેનું કારણ શું હશે ?
લોંકાશાહ : મૂર્તિપૂજાની વિધેયતામાં મહાપુરુષોએ લાભ કરતાં હાનિનો સંભવ વિશેષ પ્રમાણમાં જોયો હશે. અને તે અનુભવ તો આપણી સામેજ છે એટલે તે સ્પષ્ટ સમજાય તેવી ચોક્કસ વાત છે. અને બીજી વાત તો એમ છે કે, જ્યાં સુધી મનુષ્ય માનસી પૂજા સુધી પહોંચતો નથી ત્યાં સુધી તે મહાપુરુષોના સદ્ગુણોની પોતાના જીવનમાં આચરણીય કરવાની ફરજ સમજી શકતો નથી. માત્ર તે ટીલાં, ટપકાં અને એવી બાહ્ય પૂજામાં પર્યાપ્ત માની લે છે અને એ પૂજા કરીને પોતાને ધર્મિષ્ઠ કે ભક્ત મનાવી લે છે. આ સારુ વેદધર્મના ગીતા નામના ગ્રંથમાં પણ માનસી પૂજાની પ્રશંસા જ કરી છે અને તે આરાધવાથી જ આગળ વધી શકાય છે તેમ સ્પષ્ટ સમજાવ્યું છે. અને એવી મૂર્તિપૂજાને માનનારાઓમાંના ઘણા ખરા તો તેના ફળ સ્વરૂપે ઐહિક ભાવના જ રાખ્યા કરે છે. આ પરથી એકંદરે પ્રથમ જેને એ ધર્મનું અંગ ગણી અવલંબન રૂપે માનવાનું કહે છે તેજ પાછળ ધ્યેય ભૂલી ત્યાંને ત્યાં પડી રહે છે. આથી જ જૈનશાસ્ત્ર માનસી પૂજાને શ્રેષ્ઠ માને છે. મૂર્તિપૂજા જૈનશાસ્ત્રને સંમત નથી.
લખમશી બોલ્યા :
जिणभवणकज्जम्मि, सगडा वहन्ति जे गुणा । ते सव्वे मरिऊण, गच्छंति अमरभवणाई ॥
ધર્મપ્રાણ ઃ લોંકાશાહ
