________________
૪૧
સ્થાપના કરી છે. આ લૈગાયતીઓએ (કે જેઓ વીર શૈવના નામે ઓળખાતા; તેઓએ) જૈનધર્મના અનુયાયીઓને શૈવમતમાં ભેળવવા માટે ખૂબ સતાવ્યા છે, રીબાવ્યા છે.
આ રીતે હેમચંદ્રાચાર્ય પછીનો અને પૂર્વનો કાળ વૈષ્ણવ અને શૈવપંથની બોલબાલાનો કાળ હતો. તેમાં બૌદ્ધધર્મને સૌથી ભારે સહેવું પડ્યું છે અને તે ૧૩મા સૈકામાં તો આખાયે ભારતવર્ષમાંથી સાવ નષ્ટપ્રાયઃ થઈ ગયો છે. અને જૈનધર્મને પણ કંઈ ઓછું વેઠવું પડ્યું નથી. (શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યના જીવનકાળમાં ક્રાન્તિની વ્યાપકતા ન થવાનું આ મુખ્ય કારણ છે.)
જ્યાં મહારાજાઓનાં ઓઠાં નીચે ધર્મઝનૂનથી અન્ય ધર્મોને છડેચોક અન્યાય જ કરાતો હોય ત્યાં બીજી આશા શી રાખી શકાય ? પરંતુ આવી કપરી કસોટીમાંથી પણ જૈનધર્મ પસાર થઈ શક્યો હોય તો તેનું મુખ્ય કારણ તેની મૌલિકતામાં રહેલી અનેકાંતતા, અહિંસા અને વિશ્વવ્યાપકતા જ છે.
વૈષ્ણવ સંપ્રદાયના રામાનુજ આચાર્ય પછી બીજા એક માધ્વાચાર્ય (જેનું અપરનામ આનંદતીર્થ અથવા વિદ્યારણ્ય પણ છે,) સં. ૧૨૫૬-૧૩૩૫માં થયા. તેમણે દૈતમતનું પ્રતિપાદન કર્યું.
એમણે જ શ્રીમાન શંકરાચાર્યનો ‘જય’ સંક્ષેપ શંક૨ ગ્રંથ લખ્યો છે અને તે સિવાય પણ નિદાનમાધવ, કાલમાધવ, પંચદશી, બ્રહ્મગીતા, શતપ્રશ્નકલ્પલતિકા, સર્વદર્શન સંગ્રહ વિદ્યારણ્ય કાલજ્ઞાન, માધવવૃત્તિ, ન્યાયમાલા, વેદાન્તમાલા, પારાશર માધવીય વગેરે વૈદકશાસ્ત્ર, જ્યોતિષશાસ્ત્ર અને વેદાંતશાસ્ત્ર વગેરે પર ગ્રંથો લખ્યા છે.
જોકે એ પોતે શ્રીમાન શંકરાચાર્યના પરમ અનુયાયી જ હતા. છતાં તેમણે અદ્વૈતમતના પ્રતિપાદન પછી વિકૃતિ જોઈ એકાંતતા ન રહેવા દેતાં દ્વૈતમતનું પણ ભિન્ન દૃષ્ટિબિંદુથી પ્રતિપાદન કર્યું છે.
ત્યારબાદ બેલારી જિલ્લામાં વસતા નિમ્બ નામની બ્રાહ્મણ જાતિમાં જન્મેલા નિંબાર્ક નામના આચાર્યે વિ.સં.ના ૧૩મા સૈકામાં ભેદાભેદ વાદનો પ્રચાર કર્યો છે.
અને ત્યારબાદ તેલંગુ પ્રદેશમાં વલ્લભાચાર્ય કે જે વિ.સં. ૧૫૩૬ થી ૧૫૭૮માં થયા. તેમણે શુદ્ધાદ્વૈતના સિદ્ધાંતનું પ્રતિપાદન કર્યું છે. આ ગ્રંથના ચારિત્ર નાયકના આ આચાર્ય સાક્ષીરૂપ હતા. તેઓએ ક્રાન્તિકાર લોંકાશાહની
ધર્મપ્રાણ : લોંકાશાહ
