________________
૯ શ્રદ્ધા રાખે તે સમક્તિ કહેવાય. ગુરુ એટલે અમે અને ધર્મ એટલે અમે બતાવીએ તે માર્ગ. ઈત્યાદિ.
અધિકારવાદની આ બેડીથી સમાજ ચયુઅંધ બન્યો. સત્યાસત્ય વિચારવાની વિવેકબુદ્ધિ નષ્ટ પામતી ગઈ અને આ રીતે “જેનો વડીલ આંધળો તેનું કટક કૂવામાં' એ કહેવત અનુસાર સંઘની નાવના સુકાનીઓ પોતે ડૂબતા ગયા અને સંઘને ડુબાડતા ગયા. સત્યશોધન
આપણે ગત પ્રકરણમાં એ જોઈ ગયા છીએ કે લોંકાશાહ નિવૃત્ત થઈને હવે સમાજના કાર્યમાં જોડાયા હતા. જેમ જેમ લોંકાશાહ ધર્મકારણમાં અને સંઘ સ્થિતિમાં ઊંડા ઊંડા ઊતરતા ગયા તેમ તેમ તેને બહારથી સંઘ જેટલો સુંદર દેખાતો હતો તેટલોજ અંદરથી (આગળ કહેવાઈ ગયેલો) સડેલો વધુ ને વધુ સ્પષ્ટ દેખાવા માંડ્યો. શાસનપ્રભાવનાને નામે જનતામાં બણગાં ફૂંકનાર સાધુ વર્ગનું જ અંદર પોકળ જોઈ તેનું અંતર કકળી ઊઠ્યું. આ બધો ઉપરનો વાણી વિલાસ છે એવું જ્યારે તેને સ્પષ્ટ જણાયું ત્યારે તેની વિવેકબુદ્ધિ સત્ય તરફ વધુ ને વધુ આકાંક્ષિત બનતી ગઈ. આજ સુધી રૂઢિથી “તહર તહત્ત” કર્યે જતા હતા તેમાં, શા માટે ? આમ કેમ ! એવા એવા વિચારો અને પ્રશ્નો થવા લાગ્યા.
તેને એમ થયું કે ભગવાન મહાવીરનો શું આ શ્રમણ-સંઘ ? પાલખીઓમાં ફરવું, મોજ માણવી, ગમે તેવું ખાવું, ગમે ત્યાં જવું, અતિ મૂલ્યવાન વસ્ત્રો પહેરવાં, લોકોને બોજા રૂપ થવું, આ શું સાધુત્વ હશે ! ક્ષમા, દયા અને ઉદારતાના સાગર સમા ભગવાન મહાવીરના સંઘમાં ધર્મને નામે આટલા ઝઘડા, પક્ષપક્ષના ભેદો; આ બધું શું સ્વીકાર્ય હશે ! વિવેકબુદ્ધિથી તો ખરેખર આ વાત ગળે ઊતરે તેમ નથી.
જો ભગવાન મહાવીર ખરેખર લોકકલ્યાણ માટેનો માર્ગ બતાવી ગયા હોય, તેના શાસનમાં ખરેખર આખા વિશ્વના મનુષ્યનો સમાવેશ હોય તો તેનો સંઘ આવો કેમ હોઈ શકે ! આજે જૈનધર્મ સિવાયના બીજા જે મતો કે ધર્મો છે તેના જીવનમાં અને જૈન ધર્મના અનુયાયીઓના જીવનમાં તો કશુંયે અંતર દેખાતું નથી. જેવી રૂઢિઓ, જેવા વહેમો અને જેવી અશાંતિ બીજે છે તેવી જ અહીં છે. છતાં અમારા એ ગુરુઓ તો એમ કહે છે કે અહીં જ મોક્ષ છે, બીજે નથી. આ શું સાચું હશે ?
ધર્મપ્રાણઃ લોકાશાહ
