________________
eth
બ્રાહ્મણ ધર્મની અસર
બ્રાહ્મણોએ તે વખતે આ કપોલકલ્પિત સૂત્રોનો પ્રચાર કરવા માંડ્યો હતો કે સ્ત્રીસૂત્રો નાથિયેયાતામ્ શાસ્ત્ર ભણવાનો શૂદ્ર કે સ્ત્રીઓને અધિકારજ નથી. (હિન્દુ ધર્મનો મુખ્ય આધાર બ્રાહ્મણ વર્ગ પર હતો. પ્રાચીનકાળમાં તેઓ ચારિત્ર્યશીલ, સંયમી અને તપસ્વીઓ હતા. અને તેથી પ્રજા વર્ગની સંસ્કૃતિનું જોખમી સુકાન તેમના જ હાથમાં સોંપવામાં આવતું હતું. પરંતુ પાછળથી તેઓ જેમ જેમ પોતાના ધર્મથી પતિત થતા ગયા* તેમ તેમ પોતાના અધિકાર કાયમ ટકાવવા માટે પોતાના સંસ્કૃતિસુધારને બદલે પ્રજાવર્ગની આંખે આવી રીતે પાટા બાંધવા લાગ્યા.
આ રીતે જૈન ધર્મની શ્રમણ અને શ્રાવક સંસ્કૃતિમાં પણ જેમ જેમ શિથિલતા આવવા લાગી તેમ તેમ જૈનધર્મમાં પણ અધિકારવાદની અસર થવા લાગી અને તે એટલી હદ સુધી કે બ્રાહ્મણોએ તો માત્ર સ્ત્રી અને શૂદ્રને માટે અધ્યયન વર્જ્ય કર્યું હતું. પરંતુ આ શિથિલ સાધુઓએ તો પોતાના સિવાય બીજા કોઈ વાંચી શકે જ નહિ તેવી ભાવનાનો પ્રચાર કર્યો.
અધિકારવાદનો વિકાર
અધિકારવાદની શૃંખલા માત્ર આટલેથી જ અટકી નહિ. તેણે માંહોમાંહે પણ પોતાના ભક્તોનાં ટોળાં જમાવવાનો ક્ષુદ્ર પ્રયાસ શરૂ કરી દીધો. પોતાના શૈથિલ્યને સુધારવાને બદલે તેને છાંદવાનો પ્રયાસ કરનારને કેટલી અધોગતિ તરફ વળવું પડે છે તેનો આ એક માત્ર નમૂનો છે. આ અધિકારવાદની શૃંખલા માત્ર લોંકાશાહના જ સમયમાં નહિ બલ્કે તેથી પણ આગળથી ઊતરી આવી છે. તેનું પ્રમાણ શ્રી હરિભદ્રસૂરિના વચનોથી આ રીતે સિદ્ધ થાય છે. સંબોધ પ્રકરણમાં લખ્યું છે કે “એ શિથિલ સાધુઓ પોતાના શ્રાવકને સુવિહિત સાધુઓ પાસે ઉપદેશ સાંભળવાની તો શું પરંતુ તેની પાસે જવાની સુદ્ધાં મનાઈ કરે છે. તેના કથનથી વિરુદ્ધ વર્તે તો તેને સર્પ વગેરે દેખાવનો ભય દેખાડે છે. પોતપોતાની
*આ કાળમાં બ્રાહ્મણોની શી પતન દશા હતી અને તેઓનું કેમ પતન થયું ? તેનો સ્પષ્ટ ઉલ્લેખ અને ચિતાર બૌદ્ધના ‘બ્રાહ્મણ ધમ્મો' નામના ઓગણીશમા સૂત્રમાં આપેલો છે. જુઓ - સુત્તનિપાત સૂ. ૧૯
ધર્મપ્રાણ ઃ લોંકાશાહ
