________________
૧૪
છે, ત્યારે મારે માથે પરિસ્થિતિની ચોખવટ કરવાની ફરજ ઊભી થઈ છે. જો કે મેં એમને સંમતિ સાથે એમ પણ સૂચવ્યું હતું કે એ લેખમાળાની સામે જે સમાલોચના પ્રગટ થઈ છે, તેને એ પુસ્તક સાથે જ જોડવી કે જેથી મારી તે વખતની મનોદશાનો અને એ લેખમાળાથી થયેલી તે વખતની જૈનસમાજની પરિસ્થિતિનો ભાવિ ઇતિહાસમાં ઉલ્લેખ રહે અને મારે આ નિવેદન આ રીતે લખવામાં ખાસ જરૂર ન રહે. પણ એમને એ જોડાણ અનાવશ્યક લાગ્યું એટલે મારે આ બધી ચોખવટ પહેલેથીજ કરવી રહી !
મેં આ પ્રકાશન માટે ના કેમ ન પાડી ?
તે કાળ કરતાંય આજની જવાબદારી મારે માટે દશ ગણી છે, એનું મને ભાન છે. અને એ હોવા છતાંય મેં સમસ્ત જૈનસમાજના મુખે ખૂબ ચવાયેલા આ પ્રકાશનને બહાર ન પાડવાનો આગ્રહ નથી રાખ્યો એનું કારણ આ છે : “જો એ લેખમાળા પાછળના આશયમાં કોઈપણ પ્રકારની અશુદ્ધિ છે એમ આજે પણ મને માલૂમ પડ્યું હોત તો હું એ પ્રગટ કરવાની સાફ સાફ ના પાડી દેત. પણ એ લેખમાળા પાછળનો આશય અશુદ્ધ નહોતો, એમ ચોક્કસપણે આજેય ભાસે છે. એમ છતાં મંદિરમાર્ગી સમાજે જે ઊહાપોહ કર્યો હતો, તેય તદ્દન બિનપાયાદાર હતો એમ પણ મને નથી લાગતું. એ ઊહાપોહમાં આજે મને મારી જેટલી ભૂલ સમજાય છે અને તે ભૂલ થવામાં જે પ્રસંગો મારી સામે તે વખતે પ્રધાન ભાવે કારણભૂત હતા તે અહીં ટાંકું છું.”
શ્રીમાન હરિભદ્રસૂરિજી વિષે
શ્રીમાન અને બૌદ્ધ ભિક્ષુઓ વચ્ચે જે ગરમાગરમ ચર્ચાઓ થઈ અને એનું દુઃખદ પરિણામ બૌદ્ધ ભિક્ષુઓ ૫૨*આવ્યું તે પ્રસંગ પરથી મારા મન પર એવી છાપ પડી કે :
ઇતિહાસમાં તો ૧૪૪૪ બૌદ્ધ ભિક્ષુની હારને પરિણામે, એ કકડતા તેલના ગરમ કડાયામાં હોમાયાની અને ક્યાંક હોમવાની તૈયારીની વાત છે, પણ મેં જાણી જોઈને એ પર બહુ વજન નથી આપ્યું, પરંતુ એટલું તો તથ્ય છે જ કે, શ્રીમાન હરિભદ્રસૂરિજીની તે વખતની પરિસ્થિતિ સર્વધર્મસમભાવ પ્રત્યે સર્વાંગ સક્રિય નહિ હોય, નહિ તો ચર્ચાનું પરિણામ ઉભય પક્ષ માટે પ્રેમવર્ધક જ બનત.
(જુઓ : પં. બેચરદાસ કૃત ‘જૈનદર્શન' પૃષ્ઠ ૨૯-૩૦)
ધર્મપ્રાણ ઃ લોકાશાહ
