________________
૩૪
એ સડો - એ વિકાર ઠેઠ જંબુસ્વામીથી માંડીને શ્રીમાન લોંકાશાહના કાળસુધી પારંપર્યેણ કેવો, કેટલા પ્રમાણમાં ને કેવી રીતે વધ્યે જ ગયો છે તે ખૂબ સ્પષ્ટ થાય છે.
સાહિત્ય ક્ષેત્રના જ્યોતિર્ધરોમાં ઉપર વર્ણવેલાં પ્રસિદ્ધ નામો સિવાય પણ શીલાંકસૂરિ, શાન્તિસૂરિ, દેવેન્દ્રાચાર્ય, વટગચ્છના જિનવલ્લભસૂરિ, અભયદેવસૂરિ, જિનવલ્લભસૂરિ, મેરુતંગસૂરિ વગેરે અનેક નામો મળી આવે છે. આવી રીતે દિગંબર સંપ્રદાયમાં પણ શ્રી કુન્દકુન્દ્રાચાર્ય, સમન્તભદ્ર, નેમિચંદ્ર, જિનસેન, અમિતગતિ, શ્રી પ્રભાચંદ્રસૂરિ, શ્રી અકલંકદેવ, શ્રી આશાધર વગેરે અનેક વિદ્વાનો થયા છે તેમણે જૈન તત્ત્વજ્ઞાનને બહુ સુંદર રીતે વિકસાવ્યું છે.
દિગંબર જ્યોતિર્ધરોમાં સમંતભદ્રાચાર્ય અને કુકુન્દાચાર્ય અને અકલંકદેવના નામો ખૂબ ચેતનવંતા હતાં. વિક્રમ સંવત ૬૭૫ માં રાજા શિવકોટિને શૈવધર્મમાંથી જૈનધર્મની દીક્ષા આપનાર શ્રી સમંતભદ્રાચાર્ય હતા. અને વિક્રમ સંવત ૭૫૭માં બૌદ્ધવાદીઓ ૫૨ વિજય મેળવી રાજા હિતશીતલેને જૈન ધર્મપ્રેમી બનાવનાર અકલંકદેવ હતા.
આમાંના ઘણાખરાએ સાહિત્યનાં ક્ષેત્ર ખેડ્યાં છે, તો કોઈ રત્નપ્રભસૂરિ જેવાએ ઘણા ક્ષત્રિયોને ઓસા ગામમાં જૈન ધર્મના શ્રાવકો બનાવ્યા છે.* કોઈએ ક્રાન્તિનાં બણગાં ફૂંક્યાં છે, તો વળી કોઈએ લોકપ્રવાહમાં ભળી જૈન ધર્મને હાનિ પણ પહોંચાડી છે. કોઈએ માત્ર પૂજા અને પ્રતિષ્ઠા ભોગવ્યાં છે, તો કોઈએ વળી જૈનધર્મના વિકાસ માટે પ્રાણ પાથર્યા છે. આમ જૈનધર્મના મધ્યમ યુગનો આ ઇતિહાસ સંક્ષિપ્ત રીતે પૂર્ણ થાય છે.
*
શ્રીમાળ રાજાનો નાઉમેદ થયેલો જયચંદ નામે એક કુંવર અને બીજા શ્રીમાળી રજપુતો અને બીજાઓ શ્રીમાળ છોડી મંડોવડમાં રહ્યા. અને તેને ઓસ એટલે સીમા અથવા સરહદ નામ આપ્યું. જે ત્યાં જઈ વસ્યા તેમાં બીજાઓની સાથે શ્રીમાળી વાણિયા, ભટ્ટી, ચહુવાણ, ઘેલોટ, ગોડ, ગોહીલ, હાડા, જાદવ, મકવાણા, પરમાર, રાઠોડ અને થરાદરા રજપુતો હતા.
જૈન ભિક્ષુક રત્નસૂરિએ જીવનચારિત્રના અદ્ભુત ચમત્કાર વડે તેઓના રાજા જયચંદને તેમજ એ રૈયતને અહિંસક ધર્મનો બોધ કરી પોતાના ધર્મમાર્ગમાં લીધા. અને તેમને ઓસવાળનું નામ આપ્યું. એમ કહે છે કે આ બનાવ ઇ.સ. ૧૬૬ના શ્રાવણ વદ ૮ ને દિન બન્યો. (જુસં જગડૂ ચરિત્ર પૃષ્ઠ નં. ૧૦૫)
ધર્મપ્રાણ : લોકાશાહ
