________________
ધર્મપ્રાણ લોંકાશાહ ૧ જૈન ધર્મક્રાન્તિના જ્યોતિર્ધરો
(મંદિરમાર્ગી સાધુમાર્ગી કે દિગંબર કોઈપણ લોકશાહના નામ માત્રથી ન ચમકે, આજે ભલે લોકાશાહના અનુયાયીપણાનો સ્થાનકવાસી સમાજે કોંટ્રાક્ટ લઈ લીધો હોય, પરંતુ વાસ્તવિક રીતે જેમ સત્યનો કોંટ્રાક્ટ હોતો નથી તેમ સત્યના શોધક કે પ્રરૂપકનો પણ કોંટ્રાક્ટ હોઈ શકે નહિ, તેમ હૈષ પણ ઉપયુક્ત ન હોઈ શકે.
શ્રીમાન લોંકાશાહની સત્યાન્વેષકતા અને તેમની ધર્મપ્રાણશક્તિ માત્ર અમુક ધર્મના અનુયાયીઓનેજ નહિ બલ્ક જે કોઈ સત્યમાં માને છે, સત્ય પર પ્રતિષ્ઠિત થવા ચાહે છે અને સત્યને પચાવવા માગે છે; તે સૌને માટે એકસરખાં ઉપયોગી છે. અને તેથી જ એ મહાપુરુષના જીવનમાં વ્યાપક બની ગયેલાં ઉદારતા, નિરભીકતા, સહિષ્ણુતા ઇત્યાદિ સગુણો જે દ્વારા એ અદ્દભુત આત્માએ ધર્મક્ષેત્રમાં અપ્રતિમ ક્રાન્તિ મચાવી આખા ભારતવર્ષ ઉપર લોકકલ્યાણની દૃષ્ટિએ ઉપકાર કર્યો છે તેનું ઉદાત્ત જીવન યથાર્થરૂપે આલેખવાનું આ લેખમાળાનું ધ્યેય રાખવામાં આવ્યું છે. એ ક્રાન્તિના આંદોલનોએ અર્વાચીન યુગના કૈક ક્રાન્તિકારો અને જ્યોતિર્ધરો પકાવ્યા છે, અને હજુ ભવિષ્યમાં ક્રાન્તિના નવસર્જનમાં એમની જીવનપ્રેરણા સહાયક નીવડશે, તેમાં લેશ માત્ર શંકા નથી, તેમ છતાં એ મહાન ક્રાન્તિકારના સ્પષ્ટ જીવન તરફ આજે જૈન ગણાતો વર્ગ તટસ્થતા કે ઉપેક્ષાબુદ્ધિ ધરાવી રહ્યો હોય એથી વિશેષ ખેદનું કારણ બીજું શું હોઈ શકે ? સંપ્રદાય, વાડા, ગચ્છ કે મતના કદાગ્રહની બદબોએ, ભગવાન મહાવીરના પરમ અનુયાયીની જીવનસુવાસને આપણી પાસે આવતા રોકી રાખી છે, આથી પાઠક બંધુઓને એજ અભ્યર્થના છે કે આ લેખમાળા વાંચતી વખતે તેઓ પોતાનાં સાંપ્રદાયિક ચશ્માંને ઉતારી મૂકે, અને એ પરમ સત્ય ઝીલવાને માટે પોતાના અંતઃકરણને વિશાળ બનાવે.).
ક્રાન્તિ એટલે પરિવર્તન. સંસાર એટલે પરિવર્તનનું આશ્રયસ્થાન. આથી ક્રાન્તિ એ અસ્વાભાવિક વસ્તુ નથી. પ્રતિક્ષણે અને પ્રતિક્ષેત્રમાં ક્રાન્તિનું ચક્ર સમયની સાથે સાથે જ ફર્યા કરે છે. કદી એ ચક્ર સીધુંયે ફરે છે અને કદી આડું ને ઊંધુંયે ફરે છે.
ક્રાન્તિના સીધા વેગને આપણે વિકાસ કહીશું. એ અધોગતિનો ઇતિહાસ કે વિકાસનો ઇતિહાસ વિશ્વની સાથે ને સાથે જ ચાલ્યો આવે છે. અને તે અર્વાચીન નહિ પણ અનાદિ છે. પણ જ્યારે એ ક્રાન્તિનું પ્રબળ મોજું આવે છે, અથવા ક્રાન્તિ જ્યારે સ્થૂળ સ્વરૂપ પકડે છે ત્યારે આપણે ક્રાન્તિના સ્વરૂપને સ્પષ્ટ નીહાળી શકીએ છીએ.
ધર્મપ્રાણ : લોકશાહ
