________________
પ્રથમ મિત્રા દૃષ્ટિ
જગતમાં જે અનેક પ્રકારના ઘર્મમત પ્રવર્તે છે તેનું કારણ આ મિથ્યાજ્ઞાન અથવા ઓઘદ્રષ્ટિ છે. એ ઓઘદ્રષ્ટિને કારણે ઘર્મમાં અનેક મતભેદો પડી ગયા છે એ વિષે શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર વચનામૃત આંક ૪૦ માં સવિસ્તર જણાવે છે –
“એ મતપ્રવર્તનમાં મુખ્ય કારણો મને આટલાં સંભવે છે. (૧) પોતાની શિથિલતાને લીધે કેટલાક પુરુષોએ નિર્ગથદશાની પ્રાણાન્યતા ઘટાડી હોય. (૨) પરસ્પર બે આચાર્યોને વાદવિવાદ. (૩) મોહનીય કર્મનો ઉદય અને તે રૂપે પ્રવર્તન થઈ જવું. (૪) ગ્રહાયા પછી તે વાતનો માર્ગ મળતો હોય તોપણ તે દુર્લભબોધિતાને લીધે ન ગ્રહવો. (૫) મતિની ન્યૂનતા. (૬) જેના પર રાગ તેના છંદમાં પ્રવર્તન કરનારા ઘણાં મનુષ્યો. (૭) દુસમ કાળ અને (૮) શાસ્ત્રજ્ઞાનનું ઘટી જવું.”
એ રીતે ઓઘદ્રષ્ટિએ જોતાં ઘર્મના અનેક પ્રકાર જણાય છે. પરંતુ થિરાદિક ચાર દ્રષ્ટિમાં સમ્યક્દર્શન અથવા આત્માનો વાસ્તવિક યોગ હોય છે તેથી તે યોગદ્રષ્ટિ છે. તે એક જ પ્રકારની છતાં તેમાં ઉત્તરોત્તર વિકાસ થતો જાય છે તે અપેક્ષાએ મુખ્ય ચાર ભેદ પાડ્યા છે. પહેલી ચાર દ્રષ્ટિ પણ તે યોગપ્રાપ્તિ માટે યોગ્યતા મેળવવા પ્રયત્નવાળી હોવાથી કારણમાં કાર્યનો આરોપ કરવારૂપે યોગદ્રષ્ટિ કહેવાય છે. આ રીતે યોગદૃષ્ટિ આઠ છે.
અનાદિથી જીવ ઓઘદ્રષ્ટિમાં છે. જ્યારે કોઈ જ્ઞાની સત્પરુષ મળે અને તેમનું વચન ગ્રહણ કરે ત્યારે તેની ઓઘદ્રષ્ટિ ફરીને યોગદૃષ્ટિ થાય છે. તે ગુરુ કેવા હોય તે કહે છે.
