________________
પર
આઠ દૃષ્ટિની સઝાય શ્રત એટલે સતુશાસ્ત્ર, સતુબોઘ અથવા જ્ઞાની પાસે જે સાંભળ્યું હોય તે. પરમકૃપાળુ શ્રીમદ્ રાજચંદ્રજી ઉત્તરસંડા વનક્ષેત્રે હતા ત્યારે આખી રાત પરમકૃતનું અદ્ભુત રટણ કરતા. એકતાન તલ્લીનતા એવી રહેતી કે ડાંસ મચ્છર ઘણાં કરડે તોપણ શરીરનું કંઈ ભાન કે લક્ષ જ નહીં! એમ શ્રતનું માહાત્મ ખરેખરું લાગે ત્યારે દેહાદિ અન્ય સર્વને ભૂલી જાય. તે શ્રુત અનુભવ વધતી દશા! સ્વાધ્યાય અને ધ્યાનમાં શ્રુત તે સ્વાધ્યાય છે અને આત્માનો અનુભવ કરવો તે ધ્યાન છે. જ્ઞાની પાસે સાંભળ્યું હોય તેમાં જ ચિત્ત રોકાય. અથવા સમ્યક્દર્શન થયા પછી જ્ઞાનમાં જ ચિત્ત રાખે એ રીતે જ્ઞાન પ્રત્યે જે નિરંતર આકર્ષાયા છે તે જ્ઞાનાક્ષેપકવંત અથવા જ્ઞાની કહેવાય છે.
આ ગાથા ઉપર પરમ તત્ત્વજ્ઞાની શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર વચનામૃત આંક ૩૯૪, ૩૯૫ ને ૩૯૬ માં વિસ્તારથી વિવેચન કર્યું છે જે આ ગ્રન્થની શરૂઆતમાં પ્રસ્તાવના પછી મૂકવામાં આવ્યા છે, તે અહીં ખાસ વિચારવા યોગ્ય છે. જેઓને ક્ષાયિક સમ્યકદર્શન થયું છે અને આત્માનો અનુભવ વર્તે છે, એવા જ્ઞાની તો નિરંતર પોતાના શુદ્ધ સ્વરૂપમાં ચિત્ત રાખે છે અથવા તો પોતાથી અથિક દશાને પામેલા એવા તીર્થકર આદિનું અવલંબન લે છે. પરંતુ જેમને હજુ સમ્યક્રદર્શનની નિર્મળતા થઈ નથી એવા મુમુક્ષુએ તો જ્યાં એ ગુણ પ્રગટ થયો છે એવા જ્ઞાનીમાં તથા જ્ઞાનીથી પ્રાપ્ત થયેલ મૃતઘર્મરૂપ વચનામૃતમાં નિરંતર ચિત્તને એકાગ્ર કરવા યોગ્ય છે. તેથી સ્વચ્છેદ કુતર્ક વગેરે દોષો ટળી જઈને સ્વરૂપમાં સ્થિરતા થાય છે, અને એ રીતે સમ્યક્રદર્શનની નિર્મળતા પ્રાપ્ત થાય છે.
