________________
NO.
દા
:
આઠ દૃષ્ટિની સઝાય ઉપર કહ્યાં તેવાં યોગનાં જે જે ચિત્રો પ્રાપ્ત થવાનું વર્ણન છે તે પાંચમી દ્રષ્ટિવાળાને પણ લાગુ પડે છે એમ જાણવું. અર્થાત્ પાંચમી દ્રષ્ટિમાં યોગના અભ્યાસથી દોષોનો નાશ અને ગુણોની પ્રાપ્તિ સહજ થાય છે. તેથી આત્માની ભાવના ઉન્નત બને છે અને તેની અસર બાહ્ય દેહાદિ ઉપર પણ થાય છે. છઠ્ઠી દિઢિ રે હવે કાંતા કહ્યું,
તિહાં તારાવ્ય પ્રકાશ; તત્વ મીમાંસા રે હૃઢ હોયે ઘારણા,
નહીં અન્ય કૃત વાસ. ઘન, ૫ હવે છઠ્ઠી કાન્તાદ્રષ્ટિ યથાર્થ નામવાળી છે. તેમાં બોઘ તારાથી છવાયેલ નિર્મળ આકાશની પ્રભા જેવો હોય છે. આ દ્રષ્ટિમાં મીમાંસા અથવા તત્ત્વની વિચારણારૂપ ગુણ પ્રગટે છે. સંસારનાં કાર્યોથી નિવૃત્તિ મેળવીને એકાંત સ્થાનમાં આત્મા વિષે વિચાર કરે. જેમકે “વિચારની ઉત્પત્તિ થવા પછી વર્ધમાન સ્વામી જેવા મહાત્મા પુરુષે ફરી ફરી વિચાર્યું કે આ જીવનું અનંતથી અનંતવાર જન્મવું મરવું થયા છતાં હજુ તે જન્મમરણાદિ સ્થિતિ ક્ષીણ થતી નથી તે હવે કેવા પ્રકારે ક્ષીણ કરવાં?” આ જીવની કઈ ભૂલ છે? તે કેમ દૂર કરવી? કેવલજ્ઞાનનું સ્વરૂપ કેવું હોય? વગેરે સૂક્ષ્મ વિચારણા આ દૃષ્ટિયુક્ત મહાત્માઓ રાતદિવસ કરે છે તે તત્ત્વમીમાંસા નામનો ગુણ છે.
વળી પરમાર્થ પ્રત્યે પ્રેમ પ્રગટ્યો છે તેથી તેનો જ નિરંતર લક્ષ રહે એ આ દૃષ્ટિનું ઘારણા નામનું અંગ છે.
આ વૃષ્ટિમાં અન્યમુદ્ નામનો દોષ દૂર થાય છે. અન્યમુદ્દ
