________________
ચોથી દીક્ષા દ્રષ્ટિ
- ૨૭ સૂક્ષ્મબોઘની પ્રાપ્તિ એ જ ભક્તિ કરવાનું પ્રયોજન છે. તે સૂક્ષ્મબોઘ વેદ્ય સંવેદ્ય પદમાં હોય છે. - મિથ્યાત્વ દૂર થવાથી, અને ગ્રંથિભેદ થવાથી, સમ્યગુ દર્શન કે સ્વાત્માનુભવરૂપ સ્વસંવેદન જ્યાં પ્રગટ થાય છે, તે વેદ્ય સંવેદ્ય પદ છે. અર્થાત્ જાણવા, વેદવા, અનુભવવા યોગ્ય જે આત્મસ્વરૂપ તેનું સમ્યગુ વેદન એટલે જ્ઞાન, અનુભવ જેમાં પ્રગટ છે તે વેદ્ય સંવેદ્ય પદ છે. તે દશા પાંચમી દ્રષ્ટિમાં પમાય છે. પહેલી ચાર દ્રષ્ટિમાં આત્માનુભવરૂપ સ્વસંવેદન નથી. તેથી તે પદ અવેદ્ય સંવેદ્ય કહેવાય છે. તે મિથ્યાત્વયુક્ત દશામાં, અવેદ્યસંવેદ્ય પદમાં, સૂક્ષ્મબોથ હોતો નથી. વેદ્ય બંઘ શિવ હેતુ છે જ, સંવેદન તસ નાણ; નયનિક્ષેપે અતિ ભલુંજી, વેદ્ય સંઘ પ્રમાણ.
મન૬ વેદ્ય એટલે જાણવા યોગ્ય. તે શું? તો કે બંઘ-શિવ-હેતુ. બંઘનાં કારણ અને મોક્ષનાં કારણ એ જાણવા યોગ્ય અથવા વેદ્ય છે. અને વેદ્યનું જે જ્ઞાન અથવા જાણવું તે સંવેદન છે. અર્થાત જાણવા યોગ્ય વસ્તુ–વેદ્ય સંબંધી જે વિવેકજ્ઞાન તે વેદ્યસંવેદ્ય છે. અને વ્યવહાર સમકિત તથા નિશ્ચય સમકિત જેમ કહેવાય છે તેમ, ન નિક્ષેપથી વસ્તુ સ્વરૂપને વેદ્ય-સંવેદ્યવાળો જાણે છે. અર્થાત્ વસ્તુને નયનિક્ષેપથી યથાર્થ સ્વરૂપે જેમ છે તેમ જાણે છે તેથી પ્રમાણ છે. સૂક્ષ્મબોઘ સંસારથી તારનાર અને કર્મને ભેદનાર છે. તે વસ્તુને અનંત ઘર્માત્મક જાણે છે તેથી જાણેલું પ્રમાણભૂત છે.
