________________
૫
આઠમી પર દૃષ્ટિ મુખ્ય રોગ છે. જન્મ, જરા, મરણ અનુભવવાં પડે છે એ પ્રત્યક્ષ છે. વળી તે અયોગી ભગવાનને અનંત સુખ પ્રાપ્ત હોવાથી હવે કંઈ મેળવવાનું બાકી રહ્યું નથી તેથી કૃતકૃત્ય થયા છે. તે સુખ કેવું છે? તે કહે છે કે આ લોકમાં જેટલા સુખના પદાર્થો કહેવાય છે તે બધાના સુખનો સરવાળો કરીએ તેથી અનંતગણું સુખ કેવળજ્ઞાન થતાં જ પ્રાપ્ત થાય છે, અને દશ ગુણસ્થાને લોભનો ક્ષય થયો ત્યારથી કોઈ ઇચ્છા પણ નથી એટલે નિરીહ છે.
આ પ્રમાણે ચૌદમે ગુણસ્થાને સર્વ યોગડિયા અટકી જવાથી સિંહ જેમ પાંજરાથી ભિન્ન હોય છે તેમ તેઓ દેહરૂપી પીંજરથી સર્વથા ભિન્ન થાય છે. એ અવસ્થામાં માત્ર પાંચ લઘુ અક્ષર બોલે તેટલો કાળ રહીને, આયુકર્મ ક્ષય થવાને છેલ્લે સમયે મુક્ત થઈને, એક સમયવાળી ઊર્ધ્વગતિથી સિદ્ધાલયમાં જઈને ત્યાં સદાને માટે સ્થિર થાય છે. એ અડદિલ્હી કહી સં૫, યોગ સારા સંકેતેજી; ઉલયોગી ને પ્રવૃત્તચક્ર છે, તે તો હિત હેતેજી; યોગીકુલે જાયા તસ ઘર્મ, અનુગત તે કુલ યોગીજી; અષી ગુરુદેવદ્વિજ પ્રિય, દયાવંત ઉપયોગીજી.૪
યોગશાસ્ત્રના લક્ષણને અનુસરીને સંક્ષેપમાં આ આઠ દ્રષ્ટિ કહી છે. જેમ ઘણા દૂઘમાંથી માખણ તારવીને તેનું ઘી બનાવવામાં આવે તેમ સર્વ યોગશાસ્ત્રોના સારરૂપે શ્રી હરિભદ્રાચાર્યે યોગદ્રષ્ટિસમુચ્ચય ગ્રંથ રચ્યો તેના રહસ્યરૂપે શ્રી
