________________
નરકાદિ દુર્ગતિમાંના અપાય-અનર્થ-દુઃખો ઊભા ચીસ પાડી પડી જમીનપર. ઋષિ દોડતા આવ્યા. થાય; તો સ્ત્રી પ્રત્યે પોતાનો આંતરિક આશય- બાળાકરણ કલ્પાંત કરે છે, ઓ મારા સ્વામિનાથ! સંવેદન હેયતાનું-ત્યાજ્યતાનું બની ગયું હોય. તમે ક્યાં ગયા?.... એના પ્રત્યે હૈયાના ઊંડાણમાં અરુચિ-અભાવ- ઋષિ પૂછે બાળા!તું કોણ છે? અહીંક્યાંથી ગ્લાનિનો ભાવ હોય. પૂછો,
આવી? તારા પતિ ક્યાં છે ? બાળા રોતી રોતી પ્ર. - તો શું સ્ત્રી સુશીલ વિનયવાન ધર્માત્મા કહે “શું કહું તમને? હું રાજકુમારની પત્ની છું, અમે અને ધર્મપ્રેરક હોય, તો એ પણ નરકાદિનું કારણ? રસ્તો ભૂલ્યા, જંગલમાં વાઘ દેખાયો. અમે એના પ્રત્યે અરુચિ-અભાવ ગ્લાનિ? ભાગ્યા, છૂટા પડી ગયા, હાય, ! મારા સ્વામીનું
ઉ. - અહીં “સ્ત્રી’ એટલે સ્ત્રીનું શરીર શું થયું હશે? હે ભગવાન!’ સમજવાનું છે, સ્ત્રીનો આત્મા નહિ. માટે તો નારી ઋષિ એનું બાવડું ઝાલી ઊભી કરે છે, નરકની દીવડી' નારી નરકની ખાણ’ એવા વચન ઝુંપડીમાં લઈ જઈ સુવાડે છે, પોતાનું વ્યાઘચર્મ મળે, તેનારીશરીરના હિસાબેસમજવાના છે. આવું ઓઢાડે છે. પણ એ તો અડધું શરીર ઢક, તેથી કહેવામાં કાંઈ નારીની નિંદાનથી કરી, પરંતુ નારી- બાળાના પગ થરથર ધ્રુજી રહ્યા છે. ને એ હાય ને શરીરની ઓળખ કરાવી છે, અને વસ્તુસ્થિતિએ વોય કરે છે. ઋષિ દયાથી પીગળી ગયા, તે હવે જોઇએ, તો દેખાય છે કે “નારી” શબ્દ સંભળાતા એના પગ દાબવા બેસે છે. એમાં બાળાનાં ભીનાં કે નારીપર દષ્ટિ પડતાં નારીનો આત્મા કોણ જુએ કપડાવાળાં શરીરસંગો અને એનું સૌંદર્ય જોઈ છે? એનું શરીર જ લક્ષમાં આવે. અને એ શરીર પીગળેલા, એમાં વળી કરુણરૂદન સાંભળી વધુ મોટા બુદ્ધિશાળીઓ- વિચારકમાટે પણ ભાવ પીગળેલા, આગળ વધીને એનું બાવડું ઝાલી ભુલાતાં વિહળતાનું કારણ બને છે.
અનુભવેલા સુકોમળ સ્પર્શથી અને હવે સૂતેલી - લોકમાં કહેવાય છે કે વ્યાસઋષિએ અવસ્થામાં ભીના કપડામાં થતા શરીરદર્શનથી મહાભારતગ્રંથની રચના કરીને પારાશરઋષિને તેમજ સુંવાળા પગના સ્પેશથી ષિને ગિલ તપાસી જવા આપ્યો. પારાશર ઋષિએ જોઈ ગિલિયા વધ્યાં, તેઢીંચણ ઉપરના સ્પર્શથી વાસના તપાસી કહ્યું : વર્તવાનિક્રિયામ: fuતાન સતેજ થઈ ગઈ, ને જેવા એને ભેટવા જાય છે, કે વયેતા ઈદ્રિયસમૂહ બળવાન છે, એ પંડિતોને તરત વ્યાસે બાળારૂપ છોડી દઇ મૂળરૂપે બેઠા થઈ પણ પડે. આ લીટી પર લીંટો મારો (ભૂસી ઋષિની સામે જોયું. ઋષિની મજાલ હતી કે ઊંચે નાખો) કેમકે જે પંડિત છે, વસ્તુતત્ત્વનો- મોઢે જોઇ શકે? વ્યાસે પૂછ્યું - “બોલો મહર્ષિ, ઇંદ્રિયોના દુર્ગતિદાયિત્વતત્ત્વનો જાણકાર છે, એને પેલી લીટી ભૂંસી નાખવી છે?' ઈદ્રિયો શું કરી શકે?
| ઋષિ કહે “રહેવા દો. તમે તો ભારે કરી. - વ્યાસ કહે “આપણે થોડો સમય વિચાર તમારી ક્ષમા માંગુ છું.’ કરીએ. પછી જોઇશું ભલે ! થોડા દિવસ બાદ વાત આ હતી, સ્ત્રી શરીર રાગ કરાવી મહાવ્યાસે મંત્રશક્તિથી પોતે એક યુવાન બાળાનું રૂપ અનર્થકારી કર્મબંધનું કારણ બને છે, સ્ત્રીશરીર જ લીધું. એ પારાશરઋષિની ઝુંપડીની નજીક વરસતા નહિ, પણ એનો પડછાયો પણ અનર્થકારી છે. એ વરસાદમાં બચાવો, બચાવો ! મરી ગઈ,’ એમ ય જોવા જેવો નહિ. તાત્પર્ય સ્ત્રીઆદિ એ મહા
