________________
305
જીવોમાં વિવિધતા - છૂટછાટોવાળા સ્વચ્છેદજીવનવગેરેના કારણે યોગી પુરુષો હીનકુળમાં જન્મ લેશે! ખુદ ભગવાન ઝડપથી ધર્મસંસ્કાર ગુમાવી સાવ જ નાસ્તિકની મહાવીર સ્વામીને કુલમદના કારણે દેવાનંદા કોટીમાં બેસી જાયને અનાચારાદિતરફ ધસી જાય. બ્રાહ્મણીની કુક્ષીમાં અવતરણ કરવું પડેલું! આ જ બતાવે છે કે પૂર્વભવના કે આ ભવના
જીવોમાં વિવિધતા સંસ્કારો દઢ બન્યા નથી.
આમ ચતુર્ભાગી દેખાય છે, યોગિકુળમાં આમુદ્દાઓયોગીકુલમાં જન્મેલા બાળકમાટે યોગીનો જન્મ. યોગિકુળમાં અયોગી (યોગમાટે એટલા માટે મહત્ત્વના છે, કે તે જનમતાની સાથે અયોગ્ય)નો જન્મ. અયોગીકુળમાં યોગીનો જન્મ જદ્રવ્યથી કુલયોગીની યોગ્યતા ધરાવતો હતો. એને અને અયોગીકુળમાં અયોગીનો જન્મ. માટે સાચા યોગી બનવાની તક સૌથી સરળ અને વળી જન્મેલાઓમાં પણ વિવિધતા જોવા સુલભ હતી.
મળે છે. (૧) સમગ્ર જિંદગી યોગસાધનામય. પછી મા-બાપની ભૂલથી કે કુસંગઆદિથી (૨) જીવનના પૂર્વાર્ધમાં યોગિકુળના પ્રભાવે એ તક ગુમાવે, ત્યારે સૌથી વધુ ગુમાવવાનું એને (અને/કે પૂર્વભવના સંસ્કારના પ્રભાવે) યોગતરફ પોતાને બને છે. ઉત્તમકોટિના યોગી બનવાના પ્રવૃત્તિશીલ. ઉત્તરાર્ધમાં કર્મપરિણતિવશ, મોહના ભવમાં ભોગી અને છેવટે રોગીબનીને ભવ ગુમાવી પ્રાબલ્યથી અને બાહ્ય તેવા નિમિત્તોની લીધેલી બેસનારો તે માત્ર એક ભવનહીં, પણ પૂર્વના ઘણા અસરના કારણે યોગભ્રષ્ટ બને. (૩) જીવનના ભવોની આ ઊંચાઇ મેળવવા કરેલી મહેનતને પૂર્વાદ્ધમાં યોગિકુળ ન મળવાવગેરે કારણથી પાણીમાં મેળવી દે છે. અને માત્ર આજ ભવનહીં, યોગહીન જીવન. પછી તેવા દેવ-ગુરુ-ધર્મના પણ ભવિષ્યના બીજા ઘણા ભવોને ભયંકર અધર્મ અચાનક સંયોગ મળી જવાથી કે એવા ઠોકર અને પાપના અંધકારમાં હડસેલી દે છે. ધાર્મિક લાગવા જેવા કડવા અનુભવોથી અચાનક આત્મા માતા-પિતા પોતાના બાળકના ભવિષ્યની- હિતની જાગી જવાથી ઇત્યાદિ કારણથી ઉત્તરાર્ધમાં ચિંતા માટે આ વાત ધ્યાનમાં લે, તે જરૂરી છે. યોગસાધક જીવન. (૪) પૂર્વે યોગસાધક,
કેટલાક ભવ્ય જીવો યોગિકુળમાં નહીં જીવનના મધ્યાન્ને કુસંગ, વ્યાપારચિંતા વગેરેના જનમવા છતાં પ્રકૃતિથી જ-સ્વભાવથી જ શાંત- કારણે યોગભ્રષ્ટ અને અંતે – ઉત્તરાર્ધમાં તેવા ભદ્રક, વિનીત હોય છે. પૂર્વભવના ધર્મસંસકારો આ પ્રસંગાદિને પામી પાછા યોગસાધક. (૫) તો ભવમાં જન્મ થતાં વાર જ પ્રગટ થતાં દેખાય છે. કેટલાક પૂર્વે યોગહીન જીવે, વચ્ચે કેટલોક કાળઅલબત્ત, પૂર્વભવે સાધનામાર્ગે આગળ વધતાં ઝબકારાની જેમ યોગસાધના કરતો દેખાય, પછી પહેલા કે પછી ક્યાંક જાતિમદ વગેરે કો'ક ભૂલ પાછા અચાનક કો'ક અણગમતો અનુભવ થાય કરી નાંખી હોય અને તેનું યથાયોગ્ય પ્રાયશ્ચિત્ત ન ને પ્રબળકર્મોદય જાગે એટલે યોગભ્રષ્ટ બને. (૬) થયું હોય, તો આ ભવમાં એ યોગિકુળમાં જન્મથી કોકના જીવનમાં આવા ચઢાવ-ઉતરાણ વારંવાર વંચિત રહી જાય તેવું બને છે. ભગવાન મહાવીર જોવા મળે. અને (૭) કેટલાક જિંદગીભરયોગસ્વામીના નિર્વાણવખતે પુણ્યપાળ રાજાને હીન જીવન વિતાવી માનવભવ એળે જવા દે. આવેલા આઠ સપનામાં એક સપનું એવું પણ હતું આમ વર્તમાન માનવજીવનમાં બધી જ કે કાદવમાં કમળ ખીલ્યું. તેનો અર્થ એ છે કે ઉત્તમ સંભાવનાઓ હોવાથી પ્રત્યેક યોગેચ્છકે સતત
