________________
284
યોગદષ્ટિ વ્યાખ્યાનો ભાગ-૩ સિવાયના બાકીના અન્નદાનાદિ બધા પરાર્થો એક- જેમ સતત સ્પંદનશીલ હતા, તે આત્મપ્રદેશો પણ ભવિક હોવાથી શ્રેષ્ઠનથી. માટે જ આવા મોક્ષમાર્ગનો મેરુપર્વતસમ સ્થિર-અડોળ બની જાય છે. જ્યાં ઉપદેશ શ્રેષ્ઠ ઉપકારરૂપ માનવામાં આવ્યો છે. સુધી યોગ છે, ત્યાં સુધી કર્મબંધ છે. યોગનિરોધ
આ રીતે પરાર્થસંપાદન કરી પછી આયુષ્યના થતાં કર્મબંધ પણ અટકી જાય છે. આ અયોગની અંતિમ ભાગે યોગાન્તને પામે છે. ૧૮પા અવસ્થામાં પાંચ હસ્તાક્ષર- અ,ઈ,ઉ,ઋ, ના
(આઠમી દષ્ટિઅંગે યોગદષ્ટિસમુચ્ચય ભાગ-૧ પૃષ્ઠ ઉચ્ચાર જેટલા કાળમાં જીવ આત્માને લાગીને ૧૯૦ વગેરે જૂઓ)
રહેલા અને અત્યારસુધીમાં નાશ કરતાં કરતાં तत्र द्रागेव भगवानयोगाद्योगसत्तमात्।।
બચેલા તમામ કર્મોનો નાશ કરીને મુક્ત થાય છે. भवव्याधिक्षयं कृत्वा निर्वाणं लभते परम्॥१८६॥
હા સંસારરૂપી વ્યાધિનો ક્ષય કરી શ્રેષ્ઠ ભાવનિર્વાણને તત્ર-યોગાન્ત શૈક્લેશ્યવસ્થાય, દ્રાવ-શપ્રિ
* પામે છે. આમ ‘અયોગ’ નામના શ્રેષ્ઠ યોગથી मेव, हस्वपञ्चाक्षरोगिरणमात्रेण कालेन, भगवानसौ
સંસારરોગનો નાશક એ યોગી બધા પ્રકાર સોદ-ન્મવ્યાપYI[, યોગાસત્તમાર્યોપ્રધાનમંતુ સાંસારિકભાવોના અંગારા બુઝાઈ જવાથી-ફરીથી शैलेशीयोगादित्यर्थः किमित्याह-भवव्याधिक्षयं
ન પ્રગટે એ રીતે ઓળવાઈ જવાથી શ્રેષ્ઠ નિર્વાણ कृत्वा सर्वप्रकारेण निर्वाणं लभते परं-भावनिर्वाण
પામ્યો ગણાય. મિત્યર્થ. ૨૮દ્દા
तत्रायं कीदृश इत्याह-- ગાથાર્થ ત્યાં ભગવાન શ્રેષ્ઠ યોગરૂપ એવા
व्याधिमुक्तः पुमान् लोके यादृशस्तादृशो ह्ययम्। અયોગથી ભવરૂપ વ્યાધિનો ક્ષય કરી શ્રેષ્ઠ એવા
" नाभावो न च नो मुक्तो व्याधिनाऽव्याधितो न च ॥१८७॥
: નિર્વાણને પ્રાપ્ત કરે છે.
व्याधिमुक्तो-व्याधिपरिक्षीणः पुमान् यादृशो ટીકાર્થ ત્યાં શેલેશી અવસ્થારૂપયોગાન્તમાં અવનિ. તાર ઈયં-નિર્વતો, નામાવઃ-gધ્યાતપાંચ હસ્તાક્ષરના ઉચ્ચારણમાત્રરૂપ શીઘકાળમાં ,
IAL दीपकल्पोपमो, न च नो मुक्तो व्याधिना मुक्त एव એ ભગવાન શ્રેષ્ઠ યોગ-શૈલેશીયોગરૂપ અવ્યા
भव्यत्वपरिक्षयेण, अव्याधितो न च-पूर्वं तथा પારાત્મક અયોગથી સર્વ પ્રકારથી સંસારરૂપરોગનો
तद्भावादिति ॥१८७॥ ક્ષય કરીને ભાવનિર્વાણરૂપ શ્રેષ્ઠ નિર્વાણ પ્રાપ્ત કરે
ત્યાં આ યોગી કેવો હોય છે? તે બતાવે છે.
ગાથાર્થ લોકમાં વ્યાધિમુક્ત માણસ જેવો શ્રેષ્ઠ યોગ-અયોગ
હોય છે, તેવો આ હોય છે. આનો અભાવ નથી, વિવેચન : શેલેશી અવસ્થા એ યોગનો
ના વ્યાધિથી મુક્ત નથી થયો એમ પણ નથી અને અંતિમ છેડો છે. અને અહીં અયોગ નામનો શ્રેષ્ઠ
કે (પહેલેથી જ) વ્યાધિથી રહિત હતો, એમ પણ યોગ છે. યોગનું કાર્ય છે પ્રવૃત્તિઓ ઘટાડતા જવું.
નથી. અયોગનામના શ્રેષ્ઠ યોગમાં તમામ પ્રવૃત્તિ
વ્યાધિમુક્ત પુરુષ જેવો મુકત જીવ આત્મવ્યાપારો અટકી જાય છે. મન-વચન
ટીકાર્થઃ લોકમાં રોગનાનાશથીમાણસ જેવો કાયાના યોગ-ચેષ્ટા-પ્રવૃત્તિઓનો એ પછી સ્થળ છે હોય કે સૂક્ષ્મતમામનો નિરોધ યોગનિરોધરૂપ છે.
છે. આ બૂઝાઈ ગયેલા દીવાની જેમ અભાવરૂપ અત્યારસુધી આત્મપ્રદેશો પણ ઉકળતા પાણીની થયો નથી. વળી આ મુક્ત નથી થયો, એમ પણ
જવાનો
