________________
251
મીમાંસા ગુણ દાણો નીકળી જશે, ને ફોતરા ખાંડવાના બાકી આમ આમહેલ દસમજલાનો થયો. પ્રથમ કારિકા રહેશે. તેથી જે ક્રિયા થાય, એમાં એકાગ્રતા રાખી પાયારૂપે દેખાય.... દરેક અધ્યાયના સૂત્રો એકઆનંદ ઊભો કરવો જોઇએ, અને તેમાટે તે-તે એક બ્લોકરૂપે દેખાય, તેથી કોઈ મજલે ૩૫ બ્લોક ક્રિયાની કર્તવ્યતાનો તીવ્રબોધ થવો જોઈએ. તો કોઈ મજલે બાવન બ્લોક ઇત્યાદિ. અંતિમ જ્ઞાનીઓ કહે છે, કે દરેક ક્રિયાઓ અંતરમાં શુભ- કારિકા અગાશી. આમ પાંચમી દષ્ટિના પ્રભાવે ભાવ - અધ્યાત્મ જગાડવા માટે છે. જે ક્રિયા કરો બોધમહેલ તૈયાર થયા પછી તેમાં રહેવા-વસવારૂપે તે તીવ્ર અહોભાવપૂર્વક કરો, તો તે ક્રિયા સારામાં છઠ્ઠી દષ્ટિમાં એ બોધના આધારે મીમાંસા આવે. સારો શુભભાવ જગાડી આપે છે, તે વખતે તે ચૈત્યવંદનભાષ્ય આ રીતે ૨૪ દ્વારનો મહેલ ક્યિાથી બીજી કોઇ ક્યિા ઊંચા મૂલ્યવાળીબનતી છે. હવે એમાં મીમાંસા થાયકે પહેલાનિસીહી પછી નથી. આપણે માનેલી ઊંચામૂલ્યવાળી ક્રિયા પણ પ્રદક્ષિણા કેમ? આ રીતે બોધ ઉપર અન્વયજો પતાવવાના આશયથી થતી હોય, તો તે કંઈ વ્યતિરેક પૂર્વક જે વિચારણા કરવી, તે મીમાંસા છે. શુભભાવ જગાડવા ઉપયોગી બનતી નથી.
ધારણાથી ચિત્ત એક સાધના-તત્ત્વમાં વેપારીને દરેક વેપારમાં કમાણી દેખાય છે, બંધાઈ ગયું છે. અન્યમુદ્ જવાથી બાજા-ત્રીજાના તેમ આપણને કરાતી દરેક ધર્મક્યિામાં શુભભાવની આનંદ જવાથી મન પણ એ બધામાં જતું અટક્યું કમાણી દેખાવી જોઈએ. દરેક યિાવખતે પછીતે છે. અને બોધ પ્રાપ્ત થયેલો છે, આમ બધી અનુકૂળ સ્વાધ્યાયની હોય, પ્રતિક્રમણની હોય, પડિલેહણની સામગ્રી હોવાથી છઠ્ઠી દષ્ટિમાં તત્ત્વવિચારણારૂપ હોય, કે દાન-શીલ-તપ-ભાવની હોય, આ જ મીમાંસા સહજ બને છે. વિચાર ઊઠવો જોઇએ, કે આ ક્રિયાથી મારા યા તત્ત્વવિચારણાથી આંતરિક ઘડતર થાય છે. દોષ-કેટલા દોષ ઘસાયા? મને કેટલા શુભભાવોની શાસ્ત્રો ઘણા ગોખી લેવાથી, યિાઓ ઘણી કરી કમાણી થઈ? મને અત્યંત દુર્લભમાં દુર્લભ મળેલી લેવાથી કે ઉપવાસાદિ તપ ઘણા કરી લેવાથી આ યિાઓ મારા આત્માના કેટલા રાગ-દ્વેષને આત્મઘડતરનથી થતું. એ જે કંઈ કરીએ એના પર મોળા પાડનારી બની? બસ સતત દરેક યિામાં તત્ત્વવિચારણા કરવાથી ઘડતર અને વિકાસ સુલભ આ લક્ષ્ય હોય, એકાગ્ર ચિત્ત હોય, મન સ્થિર બને છે. થયેલું હોય, અહોભાવ ઊછળતો હોય, પછી હા, પણ તે મીમાંસા-તત્ત્વવિચારણા એમાંથી મળતાં આનંદનું પૂછવું જ શું? પછી આગમાનુસારી હોવી જોઇએ, આત્માને હિતકર બીજા-ત્રીજામાંથી આનંદ મેળવવાનું મન જ બનવી જોઇએ. તત્ત્વનું મળેલું જ્ઞાન વધુને વધુ નિર્મળ ક્યાંથી થવાનું? આમ છઠ્ઠી દષ્ટિમાં જીવ અન્યમુદ્ બને એવી હોવી જોઇએ. તત્ત્વજ્ઞાન-વસ્તુબોધ નામનો દોષ ત્યજે છે.
નિર્મળ બને તો સમ્યજ્ઞાનરૂપ બને. આમ મીમાંસા પાંચમી દષ્ટિમાં બોધ ગુણ પ્રાપ્ત થયેલો. આ હિતોદયવાળી અર્થાત્ સમ્યજ્ઞાનદાયક બને છે. છઠ્ઠી કાંતા દષ્ટિમાં મીમાંસા ગુણ પ્રાપ્ત થાય છે. અમુમેવાર્થ સ્પષ્ટયન્નાદે--
જેમકે – જુઓ તત્ત્વાર્થસૂત્રનો બોધ થયો, તો કયાંતુ થર્ષમાણાવ્યિાત્મમારાવિશુદ્ધિતા નજર સામેતત્ત્વાર્થસૂત્રનોબોધમહેલદેખાય, એમાં પ્રિયોગવતિ ભૂતાનાં થËવપ્રમનાતથTIધરા દરેક અધ્યાય એક-એકમાળ-મજલારૂપે દેખાય. ગામેવ-છો વાન્તીય નિયોનિ, થર્મ
