________________
304
ચોગદષ્ટિ વ્યાખ્યાનો ભાગ-૩ कुलयोगिन इति ॥२१०॥
પૂર્વભવની એવી ધર્મસંસ્કારની મૂડી ન હોય, તો કુલયોગીઓનું વિશેષ લક્ષણ બતાવે છે. પણ ઘરના ધર્મસંસ્કારમય વાતાવરણની અસર
ગાથાર્થ જેઓ યોગીઓના કુલમાં ઉત્પન્ન થાય છે. જો પૂર્વભવના દઢ પાપસંસ્કાર ન હોય, થયા છે અને જેઓ યોગીધર્માનુગત છે, તેઓ તો અવશ્ય તે માતા-પિતા વગેરેના ધર્મસંસ્કારને કુલયોગી કહેવાય છે. બીજા ગોત્રવાળા હોય, તો ઝીલી લે છે, અને દ્રવ્યથી કુલયોગી બનેલો તે પણ નહીં.
બાળક આગળ જતાં ખરેખર કુલયોગીવગેરે રૂપને ટીકાર્યઃ (૧) જેઓનો યોગીઓનાકુલમાં પામી શકે છે. જન્મ થયો છે. અને (૨) જેઓયોગિકુળમાં નહી એમ કહી શકાય કે ધાર્મિક માતા-પિતાને જનમ્યા હોય, તો પણ સ્વભાવથી યોગિધર્મને ત્યાં જન્મેલો બાળક નબળાકે સબળાપૂર્વભવીય અનુગત છે. તે કુલયોગીઓ કહેવાય છે. પ્રથમ ધર્મસંસ્કારને લઈને આવેલો છે. તેથી જ ધાર્મિક યોગીઓ દ્રવ્યથી છે, અને બીજા ભાવથી છે. માતાપિતાની એ ફરજ બની રહે છે કે એ બાળકને ગોત્રયોગીઓ સામાન્યથી ભૂમિભવ્ય હોવાછતાં યોગ્યધર્મમય વાતાવરણ મળે. આજે એવાદષ્ટાંતો કુલયોગી નથી.
મળે છે કે એવા ધાર્મિક માતા-પિતા તરફથી વિવેચનઃ અલબત્ત, પૂર્વભવોની સાધનાના મળેલા ધર્મમય વાતાવરણના કારણે એ બાળક પુણ્યબળે, ભવપૂરો થવાથી ખંડિત થયેલીયોગ- બાળપણથી પણ દેવગુરુપૂજક, વડીલો પ્રત્યે સાધનાને આગળ ધપાવવાયોગિકુળમાં જન્મ મળે વિનયી, પૂજા-ચોવિહાર-સામાયિકાદિ પ્રત્યે રુચિ એ મુખ્યતયા સંભવિત છે. તેથી આ જન્મરૂપ સહિત સભાન પ્રયત્ન વગેરે બાબતોમાં ખૂબ દ્રવ્યથી યોગિપણું પણ તેવા યોગીઓના સંપર્ક આગળ વધતો જતો હોય. વગેરેના કારણે ભાવયોગિપણામાં રૂપાંતર પામે તે સામાન્યથી એમ કહી શકાય, કે આજના શક્ય છે.
વિષમ પાંચમા આરાના પડતા કાળમાં જનમતી જે ઘરમાં એક પણ વ્યક્તિએ દીક્ષા લીધી વ્યક્તિ પૂર્વભવના સબળ પુણ્યકે સબળ સંસ્કાર હોય, અને ઉત્તમ ચારિત્રાચારપાળી રહી હોય, તે લઈને આવેલી હોય તેવી સંભાવના ઓછી હોય. ઘરના સંસ્કારોમાં ધર્માભિમુખતા તરફનો ઝોક આજના સંઘયણબળ અને મનોબળની સાથે સહજ વધી જતો જોવા મળે છે. કોલેજ શિક્ષણ- પુણ્યબળ અને સંસ્કારખળપણ ઉતરતી કક્ષાનાવગેરેના કારણે આધુનિક અને પશ્ચિમપરસ્ત બનેલો નબળા હોવાના. આવે વખતે એ બાળક પર પ્રથમ એ ઘરનો યુવાવર્ગ પણ ધર્મસન્મુખ વળતો જોવા મા-બાપની, પછી ઘરની બીજી વ્યક્તિઓની, તે મળે છે. આમ એક પણ દીક્ષિત થયેલી વ્યક્તિ પછી પડોશીઓની, તે પછી શિક્ષણસંસ્થા, શિક્ષક ઘરનો દીવો બને છે. ઘરને ઉજાળે છે. અને વિદ્યાર્થીમિત્રોની, અને તે પછી ટી.વી. વગેરેની
એ ઘરમાં નાના-મોટાધર્મકાર્યો થતાં રહે છે. અસરો કમશઃ ઉમર વધતા વધુ વ્યાપક બનતી પરલોકપ્રત્યેની શ્રદ્ધાઝળહળ બને છે. જેનશાસન જતી હોય છે. અને દેવ-ગુરુ-ધર્મ પ્રત્યે આસ્થા અડગ બનતી ઘણી વખત એવું પણ જોવા મળે છે કે સ્કૂલજાય છે. આવા વાતાવરણવાળા ઘરને યોગિકુળ શિક્ષણ સુધી સતત ધર્મમય વાતાવરણમાં રહીને કહી શકાય. આ ઘરમાં જનમતી વ્યક્તિને કદાચ ધાર્મિક બની ગયેલો પણ કોલેજની હવાના કારણે
