________________
282
યોગદષ્ટિ વ્યાખ્યાનો ભાગ-૩ કોઈ પરાજિત કરી શકતું નથી. કષાય, વાસના, આઠમી દષ્ટિ પામેલો યોગી આ ત્રણેય દોષથી સંજ્ઞાઓ અને મોહ-મમતાનાનાશમાં ઉઘત જીવો મુક્ત થયેલો હોય છે. તે વીતરાગ, વીતદ્વેષ, એ ખરા-મુખ્ય વિમના લક્ષ્ય તરફ આગળ વધી વીતમોહ હોય છે. અથવા (૧) અજ્ઞાન (૨) રહ્યા છે. જ્યારે ક્ષપકશ્રેણિદ્વારા એ મુખ્ય વિક્રમ નિદ્રા (૩) મિથ્યાત્વ (૪) હાસ્ય (૫) અરતિ કરવાનું થાય, આત્મામાં જ્યારે પરાદષ્ટિના (૬) રતિ (૭) શોક (૮) દુર્ગછા-જુગુપ્સા સમાધિયોગનો પવન ફૂંકાય છે, ત્યારે ઘાતિકર્મોના (૯) ભય (૧૦) રાગ (૧૧) દ્વેષ (૧૨) નિબિડ-ગાઢ વાદળો વિખેરાઈ જાય છે, ત્યારે અવિરતિ (૧૩) વેદોદય (કામ) (૧૪) કેવલ્યરૂપી લક્ષ્મી પ્રાપ્ત થાય છે.
દાનાંતરાય (૧૫) લાભાંતરાય (૧૬) ગત વE--
ભોગાંતરાય (૧૭) ઉપભોગાંતરાય અને (૧૮) ક્ષીખોષોડશ સર્વઃ સર્વસ્થિપનાન્વિત: વીયતરાય. આ અઢાર દોષથી મુક્ત થયેલો તે પરંપાર્થ તપાત યોગામનુ ા૨૮ યોગી સર્વજ્ઞ બને છે. એમાં પ્રથમ દોષ જ્ઞાના
ક્ષીણs:-સત્તર વિપરિક્ષયેળ (મથ) વરણીયકર્મ જન્ય છે. બીજો દોષ દર્શનાવરણીય અર્થાત્ તવ સર્વજ્ઞ નિરાવર જ્ઞાનમાન સર્વજ્ઞ કર્મથી જન્ય છે. ૧૪ થી ૧૮ નંબરના દોષો
ત્યર્થ. સર્વવ્યનાન્વિત:-સર્વોત્સવનિવૃસ્યા અંતરાય કર્મથી જન્ય છે. બાકીના ત્રણથી માંડી પરંપરાઈસપાઈ-યથામચંચત્વરિત્નક્ષiતતો તેર સુધીના અગ્યાર દોષોમોહનીયકર્મથીજન્યછે. योगान्तमश्नुते-योगपर्यन्तमाप्नोति ॥१८५॥ એમાં ત્રીજા નંબરનો (મિથ્યાત્વ) દોષ દર્શન તેથી જ કહે છે.
મોહનીયજન્ય છે. ચાર થી નવ સુધીના છ દોષો ગાથાર્થ ક્ષીણદોષવાળો સર્વજ્ઞ સર્વલબ્ધિના નોકષાય મોહનીયના કારણે છે. રાગ માયા અને ફળથી યુક્ત હોય છે, તે શ્રેષ્ઠ પરાર્થનું સંપાદન કરી લોભરૂપ છે. ઠેષ ક્રોધ અને માનરૂપ છે. અનંતાતે પછી યોગાન્તને પ્રાપ્ત કરે છે.
નુબંધી, અને અપ્રત્યાખ્યાનીયકષાયોથી પૂર્ણતયા ટીકાર્ય રાગાદિ સકલ દોષોના પરિક્ષયથી અને પ્રત્યાખ્યાનીયષાયથી દેશથી અવિરતિ હોય ક્ષીણદોષ થયેલો તે ત્યારે જ આવરણ વિનાના છે. વેદમોહનીય (પુરુષવેદ વગેરે) થી વેદોદયજ્ઞાનની પ્રાપ્તિથી સર્વજ્ઞ થાય છે. સર્વ ઉત્સુકતાની કામવાસના નામનો દોષ હોય છે. નિવૃત્તિથી સવલબ્ધિના ફળથી યુક્ત તે યથાભવ્ય આત્માનું શુદ્ધ-વાસ્તવિક સ્વરૂપ આ સમ્યક્વાદિ પમાડવારૂપ શ્રેષ્ઠ પરાર્થનું સંપાદન દોષોવાળુંનથી. ઘાતિકર્મોના કારણે વિકૃતિરૂપે આ કરીને છેવટે યોગના અંતને પામે છે.
અઢાર દોષો દેખાતા હોય છે. તેથી જ આમાંના પરાદષ્ટિમાં દોષમુક્તિ કોઈ પણ પ્રકારના દોષથી પીડાતીબીજી વ્યક્તિને વિવેચનઃ રાગ, દ્વેષ, મોહ નામના ત્રણ જોઇએ, ત્યારે તરત જ મનમાં થાય કે આ પોતે મહાદોષ છે. બાકીના તમામ દોષો આ ત્રણથી દોષિતનથી, એના ઘાતિકર્મોદોષિત છે. પોતાનામાં જન્મેલા-વિકસેલા હોય છે. તેથી પ્રયત્ન પણ આ આવા પ્રકારના દોષો હોય, તો તેનો બચાવ કરવાનું ત્રણ દોષોને જીતવાનો જ કરવાનો છે. યોગીની ઢાંકવાનું કે અભિમાન કરવાનું મન ન થાય, પણ પ્રત્યેક પ્રવૃત્તિ રાગ-દ્વેષ-મોહને કાપનારી હોય. આ આગંતુકો મારા આત્મઘરનેમલિન-કલંક્તિભોગીની જ પ્રવૃત્તિ આ ત્રણેયને વધારનારી હોય. દૂષિત કરે છે, માટે યથાશીધ્ર આ બધાને ભગાડી
