________________
324
યોગદષ્ટિ વ્યાખ્યાનો ભાગ-૩ મહારત્નઅંગે પ્રયત્ન હોય જ છે.
અયોગ્યદાનના દોષના પરિહાર માટે કહે છે. ટીકાર્ય યોગ્યપુરુષો શ્રવણઅંગે પ્રાર્થનીય ગયોથાનોપારિદારયાદ-- નથી, કેમકે તેઓ શુશ્રુષાદિભાવથી સ્વત જ પ્રવૃત્તિ નૈતિત્વોચ્યો, ત્યેન તથાપિતા. કરશે. તેથી જ કહે છે- કલ્યાણ = પુણ્યવાળા- રિમદ્ર દંપ્રદ, નૈતેભ્યો ચારીત્રરદ્દા પુણ્યશાળી જીવો ચિંતામણિવગેરે મહારત્નના नैतद्विदस्त्वाचार्याः, अयोग्येभ्योऽन्येभ्यो, વિષયમાં તથાઔચિત્યયોગથી પ્રયત્નશીલ હોય રતિ-યઝBન્તિ, નં યોછHEયાહયે પ્રસ્થ, જ છે, કેમકે પક્ષપાતવગેરેથી પણ જન્માન્તરમાં તથાત્વેિવમપિ વ્યવસ્થિતે મિત્રો-પ્રન્થત, ફ પ્રાપ્તિની કૃતિ છે.
પ્રદિ-કિમિત્ય-નૈખ્ય યોગ, રેય: ચંવિવેચનઃ જે વ્યક્તિને પોતાનું કલ્યાણ ઇષ્ટ ચણિપુર્વઃ, માતુ-માણ વ્ર પ્રદ હોય, તેવા પુણ્યશાળીઓ ચિંતામણિરત્ન મેળવવા //રરદ્દા અંગે સ્વતઃ જ પ્રયત્નશીલ બને. એને એ માટે અયોગ્યને આપવાના દોષના પરિહારમાટે કહે છેપ્રેરણા કે પ્રાર્થના કરવાની જરૂર પણ રહેતી નથી કે અયોગ્યને આપવામાં અવજ્ઞાદોષ સંભવ “ભાઈ ! તમે આ રત્ન મેળવવા પ્રયત્ન કરો.” ગાથાર્થ આના જાણકારો અયોગ્ય જીવોને
એ જ રીતે યોગસાધનામા/યોગ્યજીવોને આ આ ગ્રંથ આપવાના જ નથી. છતાં પણ હરિભદ્ર ગ્રંથરત્નના શ્રવણ માટે પ્રાર્થના કરવાની જરૂર જ આદરપૂર્વક કહે છે કે આમને (અયોગ્યોને) આ નથી. તેઓ પોતે જ ઔચિત્યયોગથી શુશ્રષાઆદિ આપશો નહીં. ભાવથી આ ગ્રંથના શ્રવણમાં પ્રવૃત્ત થશે. કેમકે ટીકાર્યઃ અલબત્ત યોગાચાર્યો સ્વયં જ તેઓને ખબર છે કે આ ગ્રંથરત્નના શ્રવણથી ગ્રંથ અયોગ્ય જીવોની અયોગ્યતાને સમજી આ અને યોગ પ્રત્યે તાત્ત્વિકપક્ષપાત ઊભો થશે. અને યોગદષ્ટિસમુચ્ચય ગ્રંથ તેઓને આપવાના જ નથી. આ તાત્ત્વિક પક્ષપાતથી આ ભવમાં નહીં તો આમ હોવા છતાં ગ્રંથકાર તરીકે પોતાની જવાબદારી આવતા ભવમાં તો અવશ્ય યોગની પ્રાપ્તિ થશે. અદા કરતાં સૂરિપુરંદર હરિભદ્રસૂરિ મહારાજ કારણ કે પક્ષપાતમાત્રથી પણ તે જે શુભ પદાર્થ યોગાચાર્યોને આદરપૂર્વક વિનંતી કરે છે, કે આ ઉપર હોય, તેની ભવાંતરમાં પ્રાપ્તિ સંભવે છે એવી યોગદષ્ટિસમુચ્ચય ગ્રંથ અયોગ્ય વ્યક્તિઓને શ્રુતિ છે. તેથી અમે યોગ્ય જીવોને આ ગ્રંથમાટે આપશો નહીં. પ્રાર્થના કરતાં નથી. શાસ્ત્રકારની આ પણ એક શૈલી સિમેતવમત્યE-- છે કે આ રીતે તેઓ કાકુધ્વનિથી યોગ્ય વ્યુત્પન્ન વદ તાત્પત્તિ, વનથઇ ગયો. સજ્જનોને આ ગ્રન્થના શ્રવણ માટે આડકતરી રીતે મસ્તિત્વરિદાર્થ, પુનવોષિત: રરાળા પ્રેરણા કરે છે.
अवज्ञेह-योगदृष्टिसमुच्चयाख्ये ग्रन्थे, कृताછતાં કોઈને શંકા થાય છે, તો શું અયોગ્યને પારિ સ્વરૂપેણ -મૈત્ મનસ્થય ગાયને આ ગ્રંથશ્રવણમાટે પ્રાર્થના કરશો?’ આવી શંકાના મહવિષયત્વેના તતત્પરિહાર્થ જ પુનર્યાવસમાધાનમાં કહે છે, ના ! અયોગ્યને તો આ ગ્રંથ રોષતા:-મુદ્રત દરિમäપ્રતિ રરણા અપાય તેમ પણ નથી, કેમકે તેમને માટે તો આ આમ કેમ કહો છો? એનું સમાધાન આપતાં ગ્રંથ ગુણને બદલે દોષરૂપ બને એમ છે. આમ કહે છે
