________________
ચાર યોગીઓ
303 ચાર યોગીઓ
કુલ-પ્રવૃત્તચક બે યોગીઓ અધિકારી ટીકાર્ય સામાન્યથી યોગીઓ ચાર પ્રકારના ટીકાર્ય આયોગશાસ્ત્રના અધિકારી યોગ્ય છે (૧) ગોત્રયોગી (૨) કુલયોગી (૩) = લાયક બેજ પ્રકારના યોગીઓ છે. (૧) જેઓ પ્રવૃત્તચક યોગી અને (૪) નિષ્પન્ન યોગ. એમાં કુલયોગી છે અને (૨) જેઓ પ્રવૃત્તચક્રયોગી છે. કુલાદિયોગીની અપેક્ષાએ દષ્ટિભેદોથી શ્રેષ્ઠયોગનું બાકીના (પ્રથમ અને ચરમ પ્રકારના) યોગ્ય નથી. આ નિરૂપણ લેશતઃ = આંશિકરીતે પણ પરોપકાર આમ આ યોગશાસ્ત્રના શ્રવણાદિમાટે સામાન્યથી માટે બને, એમાં કોઈ વિરોધ નથી. કેમકે કુલાદિ બધાજયોગીઓ અધિકારી બનતાં નથી. કેમ? તે યોગીઓને યોગપ્રત્યે પક્ષપાત થશે. તાત્પર્ય એ બતાવે છે-ગોત્રયોગીઓમાં અસિદ્ધિ હોવાથી અને છે કે કુલાધિયોગીઓ આગ્રંથદ્વારા થોડાપણ યોગ- આદિશબ્દથી નિષ્પન્નયોગીઓમાં સિદ્ધિ હોવાથી. પક્ષપાતાદિ ભાવવાળા થશે. આ પરોપકાર છે. વિવેચનઃ ગોત્રયોગીઓ એટલા માટે
વિવેચન ગ્રંથકારને માત્ર આત્મચિંતા જ છે, અધિકારી નથી, કે તેઓ આ યોગશાસ્ત્રના એવું નથી, પણ યોગપ્રત્યે પક્ષપાત-લાગણી છે, શ્રવણાદિથી યોગમાર્ગે આગળ વધવાના નથી, તેથી જેઓને પણ યોગમાર્ગમાં રસ હોય, તેઓ કેમકે તેવી પરિપક્વતા નથી. તેથી આ ગ્રંથદ્વારા પ્રત્યે પણ સદ્ભાવ હોવાનો જ. અને આસદ્ભાવથી તેઓમાં યોગ પ્રવૃત્તિની સિદ્ધિ થવાની નથી. આમ જ યોગના સારભૂત આ તત્ત્વ તેઓને બતાવવાના તેઓ આ ગ્રંથમાટે અધિકારી નથી કારણ કે જ. આમ આ રીતે પરોપકાર પણ થાય, તો તેમાં અસિદ્ધિ છે. એટલે અર્થ એ આવ્યો કે આ ગ્રંથ વિરોધની કોઈ વાત નથી.
વિદ્વત્તા માટે નથી, પણ યોગમાર્ગે આગળ વધવા તત્ર
માટે છે. એ જ રીતે નિષ્પન્નયોગી – જે ઓ નyવૃત્તવતવાથિરિણા યોગસિદ્ધ થઈ ચુક્યા છે, તેઓ માટે પણ આ ગ્રંથ શિનોરતુસર્વેડરિરથ સિધ્યાતિભવત:રા નથી, કેમકે તેઓને આગ્રંથવગર પણ ઇષ્ટ પ્રયોજન
કુનપ્રવૃત્તવBh-યોગિનઃ પ્રવૃત્ત સિદ્ધ થઈ ચુક્યું છે. આમ હજીયોગની ભૂમિકાને યડુત્યર્થ,તે વાક્ય-ચોપરાથ રિન નહીં પામેલાઓ અને યોગની ભૂમિકાને પાર પામી ગર્દી, યોનિનો, ન તુસર્વેઃખિસામાન્ચનાત ત્યાદ ગયેલાઓ આ ગ્રંથના અધિકારી બનતાં નથી. તથી-તેના પ્રાળ, સિધ્યમિાવતઃ-ગોત્ર- જેઓ યોગની ભૂમિકામાં રહ્યા છે તેવા યોનિનામસિદ્ધિમાવત, મટિશબ્દાત્ત નિષ્પન્નયોગિનાં કુલયોગીઓ અને પ્રવૃત્તચક્યોગીઓ આ ગ્રંથના તુ સિદ્ધિમાવાિિત ર૦૧iા.
અધિકારી છે. અહીં પ્રશ્ન થાય કે શું ઉપરોક્ત ચારેય પ્રકારના પરિશેષતક્ષમદ-- યોગીઓ આ ગ્રંથના અધિકારી બની શકે? તેના જેવોલિના લુકને ગાતાથનુવાદો જવાબમાં કહે છે
कुलयोगिन उच्यन्ते गोत्रवन्तोऽपिनापरे॥२१०॥ ગાથાર્થ જેઓ કુલયોગી અને પ્રવૃત્ત- જે યોનિનાં ને નાત-જમેનૈવ, ચક્યોગીઓ છે, તેઓ જ આના અધિકારી છે. તેમનાતા-નિયમનુકાતાશ, પ્રત્યાદિ, નહીં કે બધા જ યોગીઓ, કેમકે તથાપ્રકારે લુનયોજિન૩જ્યને રૂતિ થતે દ્રવ્યો માવતા અસિદ્ધિવગેરે હોવાથી.
गोत्रवन्तोऽपि-सामान्येन भूमिभव्या अपि नापरे
