Book Title: Sutrakrutanga Sutram Part 04
Author(s): Ghasilal Maharaj
Publisher: A B Shwetambar Sthanakwasi Jain Shastroddhar Samiti
View full book text
________________
सूत्रकृतानसूत्रे श्रुतस्कन्धः प्रारभ्यते । अत उभावपि स्कन्धौ समानविषयावेव । केवलं प्रथमे संक्षेपतो येषां प्रतिपादनं तेषामेवाऽत्र विस्तरेण कथनं भविष्यति। अस्मिन् श्रुत. स्कन्धे-पुण्डरीक १ क्रियास्थाना २ ऽऽहारपरिज्ञा ३ प्रत्याख्याना ४ नगारश्रुता५ ऽऽक ६ नालन्दा ७ ख्यानि सप्ताऽध्ययनानि सन्ति । तत्र प्रथमश्रुतस्कन्धाsध्ययनाऽपेक्षयाऽर्थतो महत्वं विद्यते, अतोऽस्य महाध्ययनमिति नामापि भवति । तत्र प्रथमाध्ययनं पुण्डरीकमिति नाम । तत्र पुण्डरीकं- कमलं तदुपमानेन धर्म रुचिमुत्पादयितुं विलक्षणं महतामाख्यानं प्रदर्य विषयोपभोगेभ्यो जन्तून व्यावर्त्य (निव) मोक्षमार्गाय समर्थीकृतास्ते साधुभिस्तेपामेव संसारमोचकानां निदर्शनं कृतमिहस्कन्धे। तदनेन सम्बन्धेनाऽऽशातस्य द्वितीयश्रुतस्कन्धसम्बन्धिप्रथमाध्ययनस्य प्रथमं सत्रमाह-'सुयं मे' इत्यादि। प्रारंभ किया जाता है । अत एव दोनों स्कंधो का विषय समान ही है। अन्तर यही है कि प्रथम स्कंध में जिन विषयों का संक्षेप में प्रतिपादन है, उन्हीं का यहां विस्तार से निरूपण है।
इस श्रुतस्कंध में सात अध्ययन हैं-पुण्डरीक (१) क्रियास्थान (२) आहारपरिज्ञा (३) प्रत्याख्यान (४) अनगारश्रुत (५) आद्रक (६) और (७) नालन्दा।
प्रथम श्रुतस्कंध-अध्ययन की अपेक्षा घड़ा होने से इस का नाम महाध्ययन भी है। इसका प्रथम अध्ययन पुण्डरीक नामक है । पुण्डरीक का अर्थ है कमल । कमल की उपमा देकर धर्म में रूचि उत्पन्न करने के लिए महान् पुरुपो का आख्यान दिखलाकर, जीवों को विषय भोगों से निवृत्त करके माधुओं ने उन्हें मोक्षमार्ग के लिए समर्थ बनाया। इाકરવામાં આવે છે. તેથી જ બને તકનો વિષય સરખેજ છે. અતર એજ છે કે–પહેલા કૃતસ્ક ધમાં જે વિષયનું સક્ષેપથી પ્રતિપાદન કરેલ છે, તેનું જ અહિયાં વિસ્તાર પૂર્વક નિરૂપણ કરેલ છે
આ શતકંધમાં સાત અધ્યયન છે તે આ પ્રમાણે સમજવા. પુરીક (१) छियास्थान (२) गा।२ परिक्षा (3) प्रत्याभ्यान (४) अना२श्रुत (५) भाद्र ४ (6) भने नासह (७)
પહેલા શ્રુતસ્કંધ-અધ્યયનની અપેક્ષાથી મોટુ હેવ થી આનું નામ મહાધ્યયન પણ છે આનુ પહેલું અધ્યયન પુડરીક નામનું છે, પુંડરીકને અર્થ કમળ એ પ્રમાણે થાય છે કમળની ઉપમા આપીને ધમમાં રૂચિ ઉત્પન્ન કરવા માટે મહાન પુરુષોનું અગ્ય ન બતાવીને એને વિષય ભેગેથી નિવૃત્ત કરીને સાધુઓએ તેને મેક્ષ માર્ગ માટે સમર્થ બનાવ્યા.
