________________
આ રીતે યોગની પીઠિકા(સામાન્ય ભૂમિકા)ને કહીને હવે યોગના અધિકારી વગેરે જણાવવા માટે આઠમી ગાથાથી ફરમાવ્યું છે કે
अहिगारिणो उवाएण होइ सिद्धी समत्थवत्थुम्मि । फलपगरिसभावाओ विसेसओ जोगमग्गम्मि ॥८॥
કહેવાનો આશય એ છે કે – સેવા(નોકરી) વગેરે સમગ્ર વસ્તુના વિષયમાં તેના ઉપાય-સાધનવિશેષથી પ્રકૃષ્ટ ફળની પ્રાપ્તિ થવાથી અધિકારી-ચોગ્યને સિદ્ધિ એટલે કે કાર્યની પ્રાપ્તિ થાય છે, મુક્તિનું સાધન હોવાથી વિશેષ કરીને આ યોગમાર્ગમાં અધિકારીને યોગની સિદ્ધિ થાય છે - આ પ્રમાણે ગાથાર્થ છે. આશય સ્પષ્ટ છે કે લોકમાં નોકરી વગેરે કાર્ય કરનારા યોગ્ય જીવોને તે તે કાર્યના ઉપાયોના સેવનથી ઉત્તરોત્તર ફળની વૃદ્ધિ થવાથી અભિલષિત કાર્યની સિદ્ધિ થતી હોય છે. અનધિકારીઅયોગ્યને તેવી સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થતી નથી. લોકોત્તર યોગમાર્ગમાં પણ વિશેષ કરી અધિકારીને જ યોગની સિદ્ધિ થાય છે, અનધિકારીને કોઇ પણ સ્થાને સિદ્ધિ થતી નથી. આથી કોઇ પણ વિષયમાં સિદ્ધિના અર્થીએ અધિકારિતાને પ્રાપ્ત કરવા પ્રયત્ન કરવો જોઇએ. અનધિકાર ચેષ્ટા જેવી કોઇ જ ખરાબ પ્રવૃત્તિ નથી. અનધિકાર ચેષ્ટાથી સિદ્ધિના બદલે માત્ર વિડંબના જ પ્રાપ્ત થાય છે. ||૮|
યોગમાર્ગમાં અધિકારી તરીકે જાણવા. આ પ્રમાણે નવમી ગાથાનો અક્ષરાર્થ છે. આશય એ છે કે આત્માના તે તે પરિણામ અને આત્માની તે તે પ્રવૃત્તિ વગેરેની વિશેષતાના કારણે; કર્મની ઉત્કૃષ્ટ સિત્તેર-કોડાકોડી સાગરોપમ પ્રમાણ સ્થિતિના બંધને અનુકૂળ ક્રિયાવાળો હોવા છતાં જે જીવ તે તે કર્મપુદ્ગલોને, ઉત્કૃષ્ટસ્થિતિ ફરીથી ક્યારે પણ ન બંધાય તે રીતે બાંધે છે, તે જીવને પુનર્વચક્ર કહેવાય છે. સામાન્ય રીતે કર્મની (મિથ્યાત્વની) ઉત્કૃષ્ટ સિત્તેરકોડાકોડી સાગરોપમની સ્થિતિ છે. અપુનબંધકદશાને પામતાં પૂર્વે જે પ્રવૃત્તિના કારણે જીવ તેવી ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિનો બંધ કરતો હતો, તેવી પ્રવૃત્તિ હોવા છતાં પરિણામાદિની વિશેષતાને લઇને તે કર્મની જે જીવ ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિનો બંધ કરતો નથી, ને પુનર્વસ્વ કહેવાય છે. ચરમાવામાં આવ્યા પછી આવી અપુનબંધક અવસ્થા જીવને સ્વભાવથી જ પ્રાપ્ત થતી હોય છે. આવી અવસ્થાના પ્રભાવે જીવ ક્યારે પણ કર્મની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિનો બંધ કરતો નથી. બહારથી તીવ્ર સંક્લિષ્ટ પ્રવૃત્તિ દેખાતી હોવા છતાં સ્વભાવથી જ તેવા પરિણામના અભાવે જીવને કર્મની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિનો બંધ થતો નથી. કોઇ વાર કર્મની સ્થિતિ ઉત્કૃષ્ટ બંધાય તોપણ રસ તો કોઇ પણ રીતે તીવ્ર બંધાતો નથી - એ નિર્વિવાદ છે. આવા પુનર્વી વગેરે જીવો જ યોગમાર્ગના અધિકારી છે.
મૂળમાં પુનવંધારૂ અહીં મારિ પદથી સમ્યગ્દષ્ટિ અને ચારિત્રી આત્માઓને યોગમાર્ગના અધિકારી તરીકે જાણવા. આ યોગમાર્ગના અધિકારી જીવોના વિષયમાં સક્રબંધક કે દ્વિબંધક વગેરે જીવોને અધિકારી તરીકે ગણાવ્યા નથી. જે જીવો કર્મની ઉત્કૃષ્ટસ્થિતિ ભવિષ્યમાં એકવાર કે બેવાર બાંધવાના છે - તે જીવોને અનુક્રમે સમુદ્રબંધક અને દ્વિબંધક કહેવાય છે. સબંધકાદિ જીવોને અહીં અધિકારીરૂપે ગણાવ્યા ન હોવાથી જ યોગમાર્ગના અધિકારી તરીકે નિવૃત્તપ્રકૃધિકારવાળા જીવોને ગણાવ્યા છે. જીવનો મિથ્યાત્વ, અવિરતિ વગેરેની સહાયથી કર્મને ગ્રહણ કરવાનો સ્વભાવે છે. આવા પ્રકારની કર્મગ્રહણ કરવાની જીવની યોગ્યતાનો ક્રમશ: T ES યોગશતક - એક પરિશીલન : ૨૧
જ છે
ઉપર જણાવ્યા મુજબ લોકમાં કે લોકોત્તરમાં અધિકારીને જસિદ્ધિ મળે છે; તેથી યોગમાર્ગમાં અધિકારીને જણાવવા માટે નવમી ગાથામાં જણાવ્યું છે કે
अहिगारी पण एत्थं विण्णेओ अपणबंधगाड त्ति । तह तह णियत्तपगईअहिगारो णेगभेओ त्ति ॥९॥
તે તે પ્રકારે પોતાના કર્મગ્રહણ સંબંધી યોગ્યતાનો અધિકાર જેનો ચાલ્યો ગયો છે એવા અનેક ભેદવાળા અપુનબંધકાદિ જીવો અહીં હું જ છેયોગશતક - એક પરિશીલન - ૨૦ જ છે
