________________
અણુ (લઘુ) પરિમાણવાળા પણ યોગી હાથી, પર્વત વગેરે જેવા મોટા થઇ શકે છે તેને “મહિમા’ કહેવાય છે. લધિમાસિદ્ધિના કારણે યોગીઓનું શરીર તૃણ (ઘાસ) જેવું આકાશમાં ફરી શકે છે. પ્રાપ્તિ નામની સિદ્ધિના સામર્થ્યથી યોગી અહીં રહીને આંગળીના અગ્રભાગથી ચંદ્રમાને પણ સ્પર્શ કરી શકે છે. પ્રાકામ્ય (ઇચ્છાનો અવિઘાત) સિદ્ધિના કારણે યોગીજનોની ઇચ્છા કોઇ પણ રીતે હણાતી નથી. તેથી તેઓ ધારે તો ભૂમિની જેમ પાણીમાં પણ ચાલી શકે છે. ભૂત વગેરેની (પાંચ મહાભૂતો વગેરેની) ઉત્પત્તિ, સ્થિતિ અને વિનાશ કરવાનું સામર્થ્ય ઇશિતાસિદ્ધિના કારણે મળે છે. ભૂત વગેરેને સ્વાધીન બનાવવાનું વશિતાસિદ્ધિના કારણે શક્ય બને છે. અને યતું (યત્ર) કામાવસાયિતા નામની સિદ્ધિના કારણે પોતાની ઇચ્છા મુજબ બીજાને (ભૂત વગેરેને) પ્રવર્તાવી શકે છે, જેથી યોગી ધારે તો અમૃતના બદલે વિષ ખવરાવીને માણસને જીવતો કરી દે.
શ્રીજૈનદર્શનપ્રસિદ્ધ આમષધિ, વિમુડૌષધિ અને લેમૌષધિ... વગેરે અનેક લબ્ધિઓ યોગીજનોને યોગની સાધનાના પ્રભાવે પ્રાપ્ત થતી હોય છે. પોતાના હસ્તાદિના સ્પર્શમાત્રથી યોગીજનોને બીજાના રોગને દૂર કરવાનું સામર્થ્ય જેનાથી પ્રાપ્ત થાય છે, તે આમર્ષોષધિ લબ્ધિ છે. જે યોગીજનોના મલ-મૂત્રાદિમાં રોગને દૂર કરવાનું સામર્થ્ય જેનાથી પ્રાપ્ત થાય છે, તે વિમુડૌષધિ લબ્ધિ છે અને શ્લેષ્મમાં રોગને દૂર કરવાનું સામર્થ્ય જેનાથી પ્રાપ્ત થાય છે તે, યોગીજનોની શ્લેખૌષધિ લબ્ધિ છે. આવા પ્રકારની અનેક લબ્ધિઓ ઉત્તરોત્તર પરિશુદ્ધ યોગની વૃદ્ધિના કારણે પ્રાપ્ત થતી હોય છે. આથી સ્પષ્ટ છે કે યોગીજનોને લઘુ (પ્રમાણથી અને પ્રકારથી) ભૂત શોભન આહાર હોય છે. l૮૪ll
एतीए एस जुत्तो सम्मं असुहस्स खवग मो णेओ । इयरस्स बंधगो तह सुहेणमिय मोक्खगामि त्ति ॥४५॥
આ યોગની વૃદ્ધિના કારણે જ સારી રીતે અશુભ કર્મનો ક્ષય કરનાર તરીકે યોગી સંગત થાય છે. તેમ જ શુભ કર્મોનો બંધક થાય છે; અને ક્રમે કરી સુખે સુખે મોક્ષગામી બને છે.” આ પ્રમાણે ૮૫મી ગાથાનો અર્થ છે. ગાથાનો આશય સ્પષ્ટ છે કે, યોગની વૃદ્ધિથી કે મૈત્યાદિ ભાવનાઓથી અશુભ કર્મની ક્ષપણા (ક્ષય) ખૂબ જ સારી રીતે કરી શકાય છે. એ ક્ષપણા ફરીથી બંધ ન થાય એ રીતે કરાય છે. તેથી યોગી સારી રીતે અશુભ કર્મનો ક્ષય કરનાર તરીકે સંગત મનાય છે. અહીં ગાથામાં
કો' આ અવ્યય અવધારણ-અર્થને જણાવનાર હોવાથી અને એનો સંબંધ પત્ત આ પદની સાથે હોવાથી ‘આ યોગની વૃદ્ધિથી જ’ - આવો અર્થ કર્યો છે. અશુભ કર્મનો ક્ષય ઉપર જણાવ્યા મુજબ ફરીથી બંધ ન થાય : એ રીતે જ થવો જોઇએ. અન્યથા અશુભ કર્મનો ક્ષય થયા પછી ફરીથી તેનો બંધ થવાથી હાયના બદલે કર્મની અધિકતા થાય છે. તેથી ક્ષય; ક્ષય ન થવા સ્વરૂપ જ થાય છે.
યોગની વૃદ્ધિથી જ યોગીજનો શુભ કર્મના બંધક થાય છે. તેથી તે તે શુભ કર્મના ઉદયથી ભવાંતરમાં વિશિષ્ટદેશ, વિશિષ્ટકુળ અને વિશિષ્ટ જાતિ વગેરેની પ્રાપ્તિ થાય છે. આ રીતે તે તે યોગસાધક સામગ્રીને પ્રકૃષ્ટ રીતે પ્રાપ્ત કરવાથી ઉત્તરોત્તર શુભ શુભતર પ્રવૃત્તિથી ઉત્તમોત્તમ ફળને પ્રાપ્ત કરવા વડે સુખે સુખે યોગીજનો મોક્ષને પ્રાપ્ત કરી ભવનો અંત કરનારા બને છે. દંપતી
પૂર્વ ગાથામાં જણાવ્યા મુજબ યોગની વૃદ્ધિના કારણે યોગીને રત્નાદિ લબ્ધિઓ પ્રાપ્ત થાય છે. એ લબ્ધિસંપન્ન યોગીને યોગની વૃદ્ધિના કારણે જે મળે છે તે ફળને જણાવાય છે
##ષ્ણુ યોગશતક - એક પરિશીલન ૧૩૮ ૪૪ ૪ %
હવે પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ અધિકૃત યોગની પરિભાવનાથી જે સાધ્ય (અશુભ કર્મની ક્ષપણા વગેરે) છે; તે વસ્તુને અન્યદર્શનકારોની પરિભાષાથી અન્વય (સત્તા-ભાવ) અને વ્યતિરેક(અસત્તા-અભાવ)ને આશ્રયીને જણાવાય છે. યોગશતક - એક પરિશીલન : ૧૩૯
કરે
