________________
આપવાથી ત્રણના વિપરીત લેપની જેમ જ દોષની પ્રાપ્તિ થશે... ઇત્યાદિ ગંભીરતાપૂર્વક વિચારવું જોઇએ. ll૮૨
યોગીજનોને ઉચિત એવા શુક્લાહારની પ્રાપ્તિ કઇ રીતે થશે, કારણ કે ગૃહસ્થના ઘરમાં જે હોય તે લેવું પડે, તેથી દરેક વખતે ઉચિત જ મળે એમ કઇ રીતે શક્ય બને – આવી શંકાનું સમાધાન કરતાં જણાવાય છે
जोगाणभावओ च्चिय पायं णय सोहणस्स वि अलाभो। लद्धीण वि संपत्ती इमस्स जं वण्णिया समए ॥८३॥
ગાથાનો અર્થ સુગમ છે. આશય પણ સ્પષ્ટ છે કે યોગના સામર્થ્યથી જ આહારાદિની પ્રાપ્તિમાં પ્રતિબંધક એવા કર્મની નિવૃત્તિ થવાથી; ઘીથી પૂર્ણ વગેરે સારા આહારનો લાભ ન થાય એવું નથી; પરંતુ લાભ થાય જ. કારણ કે આ યોગના સામર્થ્યથી તો પરોપકાર છે ફળ જેનું એવી રત્નાદિ લબ્ધિઓ પણ આ યોગીજનોને પ્રાપ્ત થાય છે - એમ આગમમાં વર્ણવ્યું છે, તો ઉચિત એવા શુક્લાહારની પ્રાપ્તિમાં શંકા રાખવાનું કારણ જ ક્યાં છે ? ||૮all
આશય એ છે કે; પાતંજલયોગદર્શનમાં “ચુનમનને સમાજ પુનરનિષ્ટપ્રસકૂ" (૩-૫૧) આ પ્રમાણે સૂત્ર છે. તેનો અર્થ એ છે કે, દેવતાઓ યોગીઓને તેમની સાધનાના પ્રભાવે પાસે જઇને જ્યારે ભોગાદિનું નિમંત્રણ કરે ત્યારે તે નિમંત્રણનો યોગીજનો સ્વીકાર કરે નહીં અને મેં તેનો સ્વીકાર કર્યો નથી - આવો ગર્વ પણ ન કરે. કારણ કે તેમ કરવાથી ફરીથી યોગમાર્ગથી ભ્રષ્ટ થવા સ્વરૂપ અનિષ્ટનો પ્રસંગ આવશે. આ સૂત્રના પ્રામાણ્યથી સમજાય છે કે દેવતાઓ યોગીઓને રત્નાદિ ગ્રહણ કરવા માટે જે ઉપનિમંત્રણ કરે છે તે યોગીજનોને પ્રાપ્ત થયેલી રત્નાદિ લબ્ધિઓ છે. ઇન્દ્રાદિ દેવતાઓ યોગીઓ પાસે જઇને તેમને વિમાન, અપ્સરાઓ વગેરે બતાવી તેના પ્રલોભન માટે સત્કારપૂર્વક પ્રાર્થના કરે છે - “હે યોગિનું ! આપ અહીં બિરાજો ; અને અહીં જ રમણ કરો, જુઓ, આ કેવા રમણીય ભોગો છે ? આ કેવી રમણીય કન્યા છે ? આ કેવું સુંદર રસાયન છે ? કે જે જરા-મૃત્યુને દૂર કરે છે. આ આકાશમાં ચાલવાવાળું વિમાન છે. આપના ભોગને માટે આ કલ્પવૃક્ષ તૈયાર છે. આપના સ્થાન માટે આ પવિત્ર મંદાકિની નદી છે. આ સિદ્ધ મહર્ષિઓ આપના સત્કારને માટે ઉપસ્થિત છે. આ ઉત્તમ અને અનુકૂળ એવી અપ્સરાઓ આપની સેવામાં ઉપસ્થિત છે. યોગના બળે આપનાં કાન અને નેત્રો દિવ્ય છે અને શરીર વજસમાન છે. આ રીતે યોગના પ્રભાવે આપે આ બધી ભોગસામગ્રી પ્રાપ્ત કરી છે, તેથી દેવતાઓને જે પ્રિય છે; તે અક્ષય, અજર અને અમર એવા સ્થાનને પામી આપ આનંદ ભોગવો.” - આ પ્રમાણે યોગીજનોને રત્નાદિ લબ્ધિઓ પ્રાપ્ત થાય છે.
આવી જ રીતે “અજHT fT..” ઇત્યાદિ વચન મુજબ યોગીજનોને અણિમા, મહિમા, લધિમા, પ્રાપ્તિ, પ્રાકામ્ય, ઇશિતા, વશિતા અને યતુ યત્ર) કામાવસાયિતા - આ અષ્ટ મહાસિદ્ધિઓ પ્રાપ્ત થાય છે. જે સિદ્ધિના સામર્થ્યથી મહાન પરિમાણવાળા યોગી અણુપરિમાણવાળા બને છે તેને ‘અણિમા’ કહેવાય છે. જે સિદ્ધિના પ્રભાવે ૪૪૪૪જી યોગશતક - એક પરિશીલન ૧૩૭
લબ્ધિઓનું સ્વરૂપ જણાવાય છેरयणाई लद्धीओ अणिमादीयाओ तह य चित्ताओ । आमोसहाइयाओ तहातहायोगवुड्डीए ॥४४॥
પાતંજલયોગદર્શન-પ્રસિદ્ધ ‘રત્નાદિ’ લબ્ધિઓ; પાતંજલભાષ્યપ્રસિદ્ધ જુદી જુદી ‘અણિમાદિ’ લબ્ધિઓ તેમ જ જૈનદર્શનપ્રસિદ્ધ ‘આમાઁષધિ' વગેરે લબ્ધિઓ; ઉત્તરોત્તર યોગની વૃદ્ધિના કારણે યોગીજનોને પ્રાપ્ત થતી હોય છે. આ પ્રમાણે ૮૪મી ગાથાનો અર્થ છે.
યોગશતક - એક પરિશીલન ૧૩૬ ૪ ૪ $
