________________
ઉપયોગ કરતાં આવડે તો સર્વત્ર ઔચિત્યપૂર્વક પ્રવૃત્તિ થતી હોય છે, જેથી સુંદરકોટિની આજ્ઞાનું આરાધન સ્વાભાવિક જ અંશતઃ થાય છે અને આવી આજ્ઞાની આરાધનાથી સજૂજ્ઞાનાદિની વૃદ્ધિ થાય છે. આત્માના ગુણોના આવિર્ભાવ માટે સદાજ્ઞાની આરાધના સિવાય બીજો કોઇ જ ઉપાય નથી. આ રીતે વૃદ્ધિને પામેલાં સજ્જ્ઞાનાદિ ઉત્તરોત્તર વૃદ્ધિનાં કારણ બને છે. કારણ કે આજ્ઞાની આરાધના શુભ અનુબંધ પાડે છે. શરીરના રોગને દૂર કરનાર ઔષધ શરૂઆતમાં ખાસ ફાયદાકારક બનતું નથી. પરંતુ વૈદ્યાદિના કહેવા મુજબ અપથ્યાદિનું સેવન કર્યા વિના માત્રાદિની ઉચિતતા જાળવી જેમ જેમ તેનું સેવન કરવામાં આવે તો તે જ ઔષધ ક્રમે કરી શરીરને ધાર્યા કરતાં વધારે લાભદાયી બને છે. ત્યાં જેમ પૂર્વ પૂર્વ આરોગ્ય જ ઉત્તરોત્તર આરોગ્યનું પ્રદાન કરે છે, તેવી જ રીતે આ યોગમાર્ગમાં પણ ક્રમે કરી પૂર્વગુણો જ ઉત્તરોત્તર ગુણને ખેંચી લાવે છે. શ્રીવીતરાગપરમાત્માએ ઉપદેશેલાં અનુષ્ઠાનો ઉત્તરોત્તર અનુષ્ઠાનનાં કારણ ન બને તો તે અનુષ્ઠાનો મોક્ષનાં કારણ નહિ બનવાથી નિષ્ફળ બનશે. આથી સિદ્ધિ ન મળે ત્યાં સુધી સાધનનો વિચ્છેદ ન થાય - એ માટે ખૂબ જ અપ્રમત્ત રહેવું જોઇએ. માર્ગાનુસારી આજ્ઞાવિશુદ્ધ (આજ્ઞાના કારણે શુદ્ધ) અનુષ્ઠાન જ સદ્અનુબંધ-(ઉત્તરોત્તર વિશુદ્ધ અનુષ્ઠાનનાં કારણ)વાળા હોય છે - આ પ્રમાણે છઠ્ઠી ગાથાનું તાત્પર્ય છે. llll
તાત્ત્વિક રીતે ઇષ્ટ સ્થાનને પ્રાપ્ત કરાવનારા માર્ગે સારી રીતે શકુનાદિને અનુસરી પોતાની જવાની શક્તિના ઉપયોગ દ્વારા જનારાને ચોક્કસ રીતે ઇષ્ટ નગરાદિની પ્રાપ્તિ થતી હોવાથી જેમ ઇષ્ટનગરના પથિક તરીકે વર્ણવાય છે - તેમ પૂર્વે જણાવેલા ગુરુવિનયાદિમાં વિધિપૂર્વક પ્રવનારને ચોક્કસપણે ઇષ્ટ એવા સજૂજ્ઞાનાદિ યોગની પ્રાપ્તિ થતી હોવાથી અહીં યોગનિરૂપણમાં યોગી તરીકે વર્ણવાય છે. અહીં યાદ રાખવું જોઇએ કે - આ ગાથામાં સખ્ત આ પ્રમાણે પદનું અને પાંચમી ગાથામાં વિફા ૩ આ પ્રમાણે પદનું ઉપાદાન હોવાથી મુખ્ય અને વિધ ના ગ્રહણથી ગુરુવિનયાદિમાં ‘શક્યનુસાર જ પ્રવૃત્તિ’નું જ્ઞાન થઇ જાય છે; તેથી પણ આ પદનું ઉપાદાન કરવાની જો કે જરૂર નથી, પરંતુ આ રીતે સમ્યગુ અને વિધિના ગ્રહણમાં જેનો અર્થ સમજાય છે તે અર્થને જણાવવા સાથે સત્તા - આ પ્રમાણે પદનું પૃથગુ ગ્રહણ; શક્તિનું પ્રાધાન્ય જણાવવા માટે કર્યું છે. આવી શૈલી લોકમાં પ્રસિદ્ધ છે. જેમ કે – ત્રાહિUT માથાતા વશિણોથાથાત: અહીં બ્રાહ્મણો આવ્યા એમ કહેવાથી જ વશિષ્ઠ બ્રાહ્મણનું આગમન જણાય તો છે જ, પરંતુ બ્રાહ્મણોમાં વશિષ્ઠ પ્રધાન છે – એ જણાવવા તેના આગમનને વશ છોડાયાત: – આ પ્રમાણે પૃથફ જણાવ્યું છે, તેમ શક્તિની પ્રધાનતા જણાવવા અમે પણ આ પ્રમાણે શક્તિનું પૃથગુ ઉપાદાન કર્યું છે. યથાશક્તિ-શક્તિને ગોપવ્યા વિના; પ્રાપ્ત થયેલી સમગ્ર શક્તિથી કરાયેલ કોઇ પણ અનુષ્ઠાન; ઉત્તરોત્તર શ્રેષ્ઠ અનુષ્ઠાનનું કારણ બનતું હોવાથી સાનુબંધ બને છે. જેથી આ રીતે અનુબંધસાધકરૂપે દરેક અનુષ્ઠાનમાં શક્તિની પ્રધાનતા છે. એ મુજબ કોઇ સ્થાને કહ્યું છે કે : સહનૈવ સખ્યપ્રયોગાત્ - અર્થાત્ સમ્યગુવિધિપૂર્વકના પ્રયોગથી શક્તિ સફળ જ છે... આ પ્રમાણે સાતમી ગાથાનો પરમાર્થ છે. Ilણી
ઉપર જણાવ્યા મુજબ ગુરુવિનયાદિ સજ્ઞાનાદિનાં કારણ હોવાથી યોગ છે, તેથી ગુરુવિનયાદિ યોગના સ્વામીને યોગી તરીકે માનવાનું ઉચિત જ છે. એ વાતનું સમર્થન કરવા સાતમી ગાથા છે
मग्गेण गच्छंतो सम्मं सत्तीए इट्ठपुरपहिओ । जह तह गुरुविणयाइसु पयट्टओ एत्थ जोगित्ति ॥७॥
છે . આ , . યોગશતક - એક પરિશીલન • ૧૮
થી ૭ ક
૪૪ ૪૪ ૪ યોગશતક - એક પરિશીલન • ૧૯
૪ ૪૩ ૪૪૪૪૪
