________________
વિશેષતાનો જેમ સ્પષ્ટ ખ્યાલ આવે છે, તેમ ક્ષયોપશમવિશેષથી ગુણાધિકતાનો ખ્યાલ આવે છે. [૮lી.
યોગની પ્રાપ્તિમાં જ સામાન્ય વિધિ જણાવાય છે
साहारणो पुण विही सुक्काहारो इमस्स विण्णेओ । अण्णत्थओ य एसो उ सव्वसंपक्करी भिक्खा ॥८१॥
एसो चेवेत्थ कमो उचियपवित्तीए वण्णिओ साहू । इहराऽसमंजसत्तं तहातहाऽठाणविणिओया ॥८॥
“ઉચિત પ્રવૃત્તિ હોવાથી; ‘સકલ જીવોની પ્રત્યે મૈત્રી’... ઇત્યાદિ જે ક્રમ પૂર્વ ગાથામાં જણાવ્યો છે તે ક્રમ જ બરાબર છે - એમ શ્રીતીર્થંકરગણધરભગવંતોએ વર્ણવ્યું છે. અન્યથા તે તે વિષયમાં મૈત્રી વગેરેનો વિનિયોગ ન કરવાના કારણે ન્યાયથી વિરુદ્ધ બને છે.” આ પ્રમાણે ૮૦મી ગાથાનો અર્થ છે. કહેવાનો આશય સ્પષ્ટ છે કે; પૂર્વ ગાથામાં જણાવેલો ક્રમ મૈત્યાદિ ભાવનામાં જે પ્રવૃત્તિના વિષયમાં છે તે બરાબર છે એમ શ્રી તીર્થંકર પરમાત્માદિએ વર્ણવ્યું છે. કારણ કે એ ક્રમના સ્વીકારથી ઉચિત પ્રવૃત્તિ થાય છે. સામાન્યથી બધા જીવોમાં મૈત્રીભાવના જ બરાબર છે. ગુણથી અધિકમાં જ પ્રમોદભાવના ઉચિત છે. ક્લિશ્યમાન (દુ:ખી) જનોમાં જ કરુણાભાવના યોગ્ય છે અને અવિનેય લોકોમાં જ ઉપેક્ષા - માધ્યશ્મભાવના સારી છે.
આથી માનવું જોઇએ કે; અન્યથા ઉક્ત ક્રમથી બીજી રીતે માનવાથી અસમંજસપણું - સંન્યાયવિરુદ્ધ થાય છે. કારણ કે સત્ત્વાદિમાં પ્રમોદાદિભાવના ભાવવાથી તે તે રીતે અસ્થાને ભાવનાનો વિનિયોગ થાય છે અને તે અસ્થાન-વિનિયોગ મિથ્યાભાવના સ્વરૂપ હોવાથી અપાયનું કારણ બને છે. એ અપાયના પરિહાર માટે સત્ત્વ (સામાન્યથી જીવ) માત્રમાં મૈત્રી... વગેરે ક્રમ જ બરાબર છે.
યદ્યપિ સામાન્યથી જીવમાત્રની પ્રત્યે મૈત્રી; દુ:ખી જનો પ્રત્યે કરુણા અને અવિનેયની પ્રત્યે માધ્યચ્ય ભાવના ભાવવાનું કેમ શક્ય છે તેમ ગુણાધિક જનોની પ્રત્યે પ્રમોદ ભાવનાનું પરિભાવન શક્ય બનતું નથી. કારણ કે દુ:ખી અને અવિનય જનોની જેમ ગુણાધિક જનોનું જ્ઞાન કરી શકાતું નથી, પરંતુ ગુણાધિકતાનું જ્ઞાન જ્ઞાનાવરણીય કર્મના ક્ષયોપશમવિશેષથી કરી શકાય છે. રત્ન વગેરેમાં તેના અભ્યાસીઓને તેની $$$ $ $ યોગશતક - એક પરિશીલન -૧૩૨ ૪૪ ૪૪૬ ૪૭ ૪૪
“યોગમાર્ગમાં સામાન્યથી બધી અવસ્થામાં આ વિધિ છે કે યોગીનો આહાર શુક્લ હોય છે. આ ‘શુક્લાહાર' નામ, એના અર્થને અનુસરતું હોવાથી; અહીં શુક્લાહાર ‘સર્વ સમ્પત્કરી ભિક્ષા’ સ્વરૂપ છે.” આ પ્રમાણે ૮૧મી ગાથાનો અર્થ છે.
આશય સ્પષ્ટ છે કે યોગી જનને સર્વ અવસ્થામાં શુક્લ જ આહાર હોય છે. શુદ્ધ અનુષ્ઠાનથી સાધ્ય; શુદ્ધ અનુષ્ઠાનનું કારણ અને સ્વરૂપથી શુદ્ધ - એવો જે આહાર છે તેને શુક્લાહાર કહેવાય છે. સર્વવિરતિધર્મને અનુરૂપ બેંતાળીસ દોષથી રહિત આહારની ગવેષણા (શોધ) કરીને આહાર પ્રાપ્ત કર્યો હોય તો તે આહાર શુદ્ધ અનુષ્ઠાનથી સાધ્ય છે. સામાન્યથી તે તે ભૂમિકાને ઉચિત રીતે આહારને ગ્રહણ કરવા માટે જે જે ઉપાય છે; તે તે ઉપાયના આસેવન દ્વારા આહાર પ્રાપ્ત કરીએ તો તે આહાર; શુદ્ધ અનુષ્ઠાનથી સાધ્ય કહેવાય છે. ગૃહસ્થને આશ્રયીને આહારની પ્રાપ્તિ માટે અને તેને રાંધવા વગેરે માટે જે ઉપાયો વિહિત હોય; તે ઉપાયોથી આહારને પ્રાપ્ત કરવાથી શુદ્ધાનુષ્ઠાનસાધ્ય આહારની પ્રાપ્તિ થાય છે. ન્યાયોપાત્ત (ન્યાયથી પ્રાપ્ત) વિર(ધન)થી અને યતના(જયણા)પૂર્વક બનાવેલો આહાર; ગૃહસ્થને આશ્રયીને શુદ્ધ અનુષ્ઠાનથી સાધ્ય છે. યોગી જનની ભૂમિકા મુજબ શુદ્ધાનુષ્ઠાનસાધ્ય આહારમાં ભિન્નતા છે. સર્વ જીવોને સાધારણ એવો શુદ્ધાનુષ્ઠાનસાધ્ય આહાર ન હોય... ઇત્યાદિ યાદ રાખવું. શરુ ણ જ યોગશતક - એક પરિશીલન ૧૩૩ ( ૪
