________________
પેટંટના કાયદા આપણી અર્થ વ્યવસ્થામાં જ નહિ પણ જીવનવ્યવસ્થા પરનો ખતરો છે. લીમડા કે બાસમતી ચોખાની પેટંટનો તાજો જ અનુભવ છે.
હિંસા આધારિત પ્રવૃત્તિઓ માનવીનું હીર હણી લેશે. મત્સ્યઉછેર (દરિયાઈ ખેતી) પોસ્ટ્રીફાર્મ કે યાંત્રિક કતલખાનાની પ્રવૃત્તિઓ પાણીના બેફામ દુર્થય સાથે પર્યાવરણ અસંતુલિત કરે છે.
એકવાર વિદેશમાં ફરતા સ્વામી વિવેકાનંદને યાંત્રિક કતલખાનું બતાવાયું. એક ભેંસને કાપીને તેના તૈયાર થયેલા કેટલાક પેકેટો ખૂબજ ત્વરાથી તેની સામે મૂકવામાં આવ્યા. ધન્યવાદના શબ્દો સાંભળવાની અપેક્ષાએ કતલખાનાના સંચાલકો સ્વામીજી સામે જોવા લાગ્યા. પણ અફસોસ! સ્વામીજીએ સાવ અલગ જ વાત કરી.
જો હવે આ પેકેટોમાંથી એટલી જ ત્વરાથી તેવી જ જીવતી ભેંસ તમે ઊભી કરી દો તો તમને ધન્યવાદ આપું!” ત્યાર પછી વિદેશોની હિંસક સંસ્કૃતિ પર માર્મિક કટાક્ષ કરતા સ્વામી વિવેકાનંદ બોલ્યા, “જે જીવને આપણે જીવાડી શકતા નથી તેને મારવાનો આપણને કોઈ અધિકાર નથી. તમે બંદૂકની ગોળીથી હાથીને મારી શકો છો પણ કીડીને જીવાડી શકતા નથી.”
ભગવાન મહાવીરે આર્થિક અને ભૌતિક વિકાસની વાતના સંદર્ભે સાધન શુદ્ધિની વાત કરી છે. આર્થિક વિકાસ કરવામાં ધર્મ વિખકર્તા નથી. સાધન શુદ્ધિની સાથે તેમણે વિવેક અને પરિગ્રહ પરિમાણની વાત કરી છે.
મહાવીરના ઘણા ભક્તો આર્થિક સમૃદ્ધિથી સંપન્ન હતા. આનંદશ્રાવકની વાત કરીએ તો તેની પાસે હજારો વીધા જમીન, હજારો ગૌશાળા, સેંકડો વહાણો, હજારો ધાન્યના કોઠારો અને કરોડોની સંપત્તિ વ્યાપારમાં લાગેલી હતી. તે વ્રતધારી શ્રાવક હતો. અર્થોપાર્જનમાં અપ્રામાણિક સાધનોનો ઉપયોગ નહોતો કર્યો. પરિગ્રહ પરિમાણનું વ્રત હતું. વધારાની સંપત્તિનો સદવ્યય કરતાં. સંપત્તિ તેને લાગેલી હતી તે સંપત્તિને નહોતા લાગ્યા, તેના ચિત્તમાં સંપત્તિ પ્રત્યે લેશમાત્ર આસક્તિ નહતી, નિસ્પૃહી હતા.
અધ્યાત્મ આભા
૩૮F
